Fróðskaparrit - 01.01.1994, Blaðsíða 68

Fróðskaparrit - 01.01.1994, Blaðsíða 68
80 BALLADEN HOS SIGRID UNDSET tiasjonshandling som ápner for synden sá- vel som for náden. Dessuten inngár den i et videre kompleks i bamets sinn, i det den er knyttet sammen med trangen til større virkelighetserfaring”. Men Kristins og hes- tens Gullsveinens reaksjonar nár dei møter alvemøya, er likevel prega av panikk - alvemøya peikar slik framover mot “sitt al- ter ego, pestgygren, som i slutten av Korset krever menneskeoffer” (Bliksrud. 1988: 222). Alvemøyepisoden der Kristin bind seg ein krans av vendelrot og set den pá hov- udet, peikar elles i minst like stor grad fram mot slutten av Kransen. Ná skal Kristin pyntast som brur. Som alvemøya er ho prydd med sølv, og det er fm Aashild som kjemmer háret hennes. Nár ho fár brurekro- na pá hovudet, ber fm Aashild Kristin spe- gle seg i eit vasskar. Kristin “skimtet sit eget ansigt stige hvitt op fra vandet, det kom saa nær, at hun saa guldkronen over det. Rundt om rørte sig saa mange lyse og mørke skygger i speilet - der var noget hun var like ved at mindes - saa var det som hun skulde daane bort - hun tok for sig om karets rand” (Kransen: 331). Báde alvemøyepisoden og situasjonen der Kristin blir pynta som bmr, minner mykje om sentrale balladescener. I “Liti Kjersti” gár hovudpersonen - som ber det same namnet som Kristin - til bekken og greier háret: Ho rekte sitt hár i klare vann so greidde ho ette mæ ein sylvarkam. Ho vippa sitt hár i røde gullband ein liten gullkrans so sette ho pá (Blom og Bø, 1981: 58). Pyntescenen i Kransen kan f.eks. jamførast med denne liknande scenen i bergtakings- visa “Margit Hjukse”: Sá gav han [bergekongen] henne dei raude stakkar tvo og lauv uti bringa og sylvspente sko. Møyane tolv dei reidde hennar hár, den trettande sette gullkruna pá (Liestøl og Moe, 1958 I: 173). Alvemøy og bergekonge høyrer til dei sen- trale aktørane i naturmytiske balladar. Desse balladane utgjer ei eiga gruppe blant nordiske mellomalderviser, og dei har som føresetnad tru pá magi, trolldom og over- naturlege vesen. I viser av dette slaget skjer det ofte eit møte mellom menneske og makter - eit møte som kan ende tragisk for mennesket som i “Margit Hjukse” eller “Olav Liljekrans” - men der mennesket ogsá kan vinne over naturvesenet som i “Villemann og Magnhild” eller “Heiemo og nykkjen”. Ikkje alltid - men svært ofte - syner det seg at mennesket er særleg disponert for á møte maktene i det Willy Sørensen kallar “forlovelsessituationen”. Om Olav Lil- jekrans som møter alvemøya rett før han skal gifte seg, og blir freista og sára til døde av henne, skriv Sørensen: “Oluf befinder sig ikke i en tilfældig situation, men i den afgørende situation hvor følelseslivet har náet sin smukkeste udfoldelse og hvor mennesket pá en gang er stærkest og svagest... dæmoneme lurer ikke pá men- nesket i tide og utide, de træder først frem nár det stár i en særlig, kritisk situation - ‘forlovelses-situationen’” (Sørensen, 1962:
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Fróðskaparrit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.