Fróðskaparrit - 01.01.1994, Blaðsíða 56

68
DET NORRØNE FOLKEVISEOMRÁDET OG FÆRØYANE
einaste byen, Torshavn, kvar olsokhelg, og dansa og
sunge kvaddans i lag. Ikkje berre Bergen, men ogso
skogbygdene og hamnestadene pá Vest- og Sørlan-
det var møtestad for folk frá nybygdene og frá mod-
erlandet. Og desse kystbygdene stod, som me hev
set, atter i samband med dei indre bygdene pá vest-
sida og austsida av fjellet (Liestøl, 1941: 155).
Seinare har dette vore eit aksiom, og
forskarane har seinare fylt ut med meir ma-
terial. Slik ogsá Svale Solheim i avhandlin-
ga om den sákalla falske Margrete. Det
finst ingen heilslege norske tekster, berre
fragment, medan vi finn visa i rik utform-
ing pá Færøyane. Etter kongressen pá
Røros drøfta Chr. Matras heimfestinga med
Solheim:
Matras stelte dá spørsmálet om ikkje visa kunne
vera dikta av ein færøying. Eg mátte vedgá at det
prinsipielt godt kunne vera tilfelle, men hevda elles
at det var naturleg á tenkja seg at visa var dikta i -
eller nær - Bergen av ein som hadde opplevd dei
hendingane visa fortel om, pá nært hald (Solheim,
1970: 297).
Men Solheim skulle koma pá andre tankar
og han vart skeptisk til ein del av Knut Lie-
støls argumentasjon. Det synte seg at det
ikkje var litande argument, men meir pá-
standar. Liestøl skreiv t.d. om visa Hauge-
bonden (færøysk Gullsteinur):
Ho er norsk upphavleg, og dei færøyske variantane
stend nærast dei vest-norske uppskriftene frá Lista
til Sunnfjord (Liestøl, 1941: 150).
Men, skreiv Solheim:
Her kan det vera freistande á snu spørsmálet om:
Kan ikkje likskapen med dei vestnorske variantane
like godt forklarast slik at visa har vandra til Vest-
Noreg frá Færøyane? (Solheim, 1970: 299).
Verre skulle det bli. Etter á ha arbeidd med
typekatalogen over nordiske viser, var det
stygge hol som kom fram:
Mellom kjempevisene er Færøyane representert
med 115 typar, medan Noreg har 27. Til jamføring
kan nemnast at Danmark har 40 typar, Sverige 21 og
Island 4. Dertil kjem sá det einslege Hildina-kvedet
frá Shetland. Dette viser ein uvanleg sterk færøysk
dominans, som verkar endá sterkare nár vi tel opp
dei kjempevise-typane som berre finst pá Færøyane,
resp. Noreg. Dá viser det seg at Færøyane er áleine
om heile 101 typar, medan det av sæmorske kjem-
peviser berre finst 5. Til utfylling av biletet kan opp-
lysast at 6 kjempevise-typar er sams færøysk-
norske, dvs. dei finst ikkje i noko anna nordisk lanđ.
Tilsvarande bilete gjev ei oppstilling av trollvisene.
Av slike finst det 35 færøyske typar, medan det
norske tilskotet er 14 typar (Solheim, 1970: 301).
Solheim vága ikje á dra dei fulle konse-
kvensane av desse tala, men den færøyske
dominansen gjorde eit sterkt inntrykk pá
han:
Den store færøyske dominansen nár det gjeld
kjempe- og trollvisene synest meg á vera eit klárt
vitnemál om ei sjølvstendig, særfærøysk utvikling,
med stendige nydiktingar, tildiktingar og omdiktin-
gar pá det gamle, tradisjonelle grunnlaget. Dette er
ogsá heilt naturleg nár vi tenkjer pá den viktige rol-
la dansen har spela for vise-kvedinga, til á halda
levande den funksjonen visene har hatt i det
færøyske samfunnet. Dette samlivet mellom dans og
kveding má ha vore ein av dei viktigaste føreset-
nadene for at dette slaget dikting har vorte sá rotfest
pá Færøyane, at dikting i ballade-form har kunna
skyta nyrenningar like opp i vár tid. Slike vilkár har
den gamle visediktinga ikkje hatt i noko anna
nordisk land. (Solheim, 1970: 305).
Seinare gav han munnleg uttrykk for at
Færøyane nok mátte ha vore sentral i ut-
forminga av desse balladegruppene.
Dette med Bergen som produksjonssen-
ter og Vestlandet som eit vestnorsk folke-
viseomráde saknar grunnlag i materiale.