Fróðskaparrit - 01.01.1994, Page 106

Fróðskaparrit - 01.01.1994, Page 106
118 SANDOYARMAL - LEYSLIGAR HUGLEIÐINGAR sum serliga einfaldur ella góðvarin, verður hann ofta latin tosa flatt bygdarmál, teir nevna. A henda hátt verða bygdamálini brennimerkt sum minni verd, grovari og ómentaðari enn hitt hægri setta ríkismálið. Hjá okkum var gongdin kanska ein onnur. Vit vóru so heppin at fáa eitt skriftmál, ið ikki fyrst og fremst sær einum málføri til góðar, men hevur tikið úr øllum at kalla tað, sum søguliga stendur á elsta stigi. Tað skuldi tí verið so rúmsátt, at tað skuldi loyvt øllum bygdamálum hvørjum í sínum lagi at notið sín rætt, so at skilja, at ein tekstur við hesi rættskriving kann stórt sæð verða lisin í øllum bygdum í landinum við tí fram- burði, ið har hoyrir heima. Tað einasta er, at suðuroyarmál kann hava vissar vansar við fomøvnum sum vit og tit, men summi, ið lesa, eitt nú Faðirvár, duga væl at »umseta« so hvørt. So statt hava vit ikki formliga, ið hvussu er, fingið eitt einvorðið landsmál í Føroyum sum í flestum londum, men í roynd og veru hevur hvør frítt at tala sítt egið mál innan fyri teir karmar, ið skrift- málið setur. Eitt undantakið er, tá ið vit skulu læra útlendingar føroyskt. Tá velja vit vanliga at læra tey suðurstreymoyar- framburðin til tess ikki at ørkymla tey við einum blandi av ymsum, um hvør lærari »sang við sínum nevi«. Seinni kunnu tey so fáa betri kunnleika um bygdamálini og teirra eyðkenni og serstøðu. Vit kenna tó dømi um lærdar útlendingar, ið hava lært føroyskt heima við hús hjá fólki, har teir hava havt tilhald, og trúliga halda fast við avvarðandi bygdamálsframburð. Mangur útlendskur verður ikki sørt bils- in av tí, at í hesum lítla og fámenta landi eru so mong og fjølbroytt bygdamál. Ein or- søkin man vera tann stóra avbyrgingin mill- um oyggjar og bygdir av streymhørðum fjørðum og høgum fjøllum. Hvør bygdin hevur verið ein heimur fyri seg sjálvan meginpartin av árinum, og tað man hava gjørt meiri munin enn tey fáu høvi, tá ið fólk úr ymsum landslutum hava hitst saman sum á dansiferðum, á ólavsøku, í grindum o.ø. Henda oyggin, Sandoyggin, hevur sum nevnt sítt eyðkenda mál, ið skilur seg greiniliga burtur úr øðrum málførum. Eg skal nú royna at vísa á nøkur høvuðseyð- kenni, fyrst í ljóði og síðan í nøkrum hissini valdum orðdømum. Sandoyarmál er sunnanfjørðsmál, sum í mongum hevur felags eyðkenni við suður- oyarmál, men í summum liggur markið nógv norðari. Sum kunnugt siga vit ei [aij saman við vágafólki, suðurstreymoyingum og nólsoyingum mótvegis [oi ] haðan og norður. Saman við norðoyingum, eysturoy- ingum fyri eystan, suðurstreymoyingum, hestmonnum og suðuroyingum hava vit tað, sum vit kundu kalla linmæli, tað, at p, t, og k líkjast meira b, d og g í ljóði. Soleiðis siga vit eitt nú aka [eaga], eta [e:da] og opa [o:ba], sum t.d. tey í Vágum siga [eka], [e:ta] og [o:pa]. - Nólsoyingar fylgja eisini okkum og suðuroyingum í tí at siga ó sum [3] framman fyri tvey hjáljóð og fleiri, t.d. tólv og fólk, har sum allir aðrir føroyingar siga [tælv] og [fælk]. Soleiðis hoyra vit ikki mun á orðunum torna ‘gerast turrur’ og tódna ‘renna saman, tøvast’ um t.d. ull- int plagg. I talu er er tað bara samanheingið, sum kann siga frá, hvat ið meinast við. Tó havi eg ein illbata av, at norðanframburður- in [tædna] man vera farin at sníkja seg inn
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Fróðskaparrit

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.