Fróðskaparrit - 01.01.1994, Blaðsíða 106

Fróðskaparrit - 01.01.1994, Blaðsíða 106
118 SANDOYARMAL - LEYSLIGAR HUGLEIÐINGAR sum serliga einfaldur ella góðvarin, verður hann ofta latin tosa flatt bygdarmál, teir nevna. A henda hátt verða bygdamálini brennimerkt sum minni verd, grovari og ómentaðari enn hitt hægri setta ríkismálið. Hjá okkum var gongdin kanska ein onnur. Vit vóru so heppin at fáa eitt skriftmál, ið ikki fyrst og fremst sær einum málføri til góðar, men hevur tikið úr øllum at kalla tað, sum søguliga stendur á elsta stigi. Tað skuldi tí verið so rúmsátt, at tað skuldi loyvt øllum bygdamálum hvørjum í sínum lagi at notið sín rætt, so at skilja, at ein tekstur við hesi rættskriving kann stórt sæð verða lisin í øllum bygdum í landinum við tí fram- burði, ið har hoyrir heima. Tað einasta er, at suðuroyarmál kann hava vissar vansar við fomøvnum sum vit og tit, men summi, ið lesa, eitt nú Faðirvár, duga væl at »umseta« so hvørt. So statt hava vit ikki formliga, ið hvussu er, fingið eitt einvorðið landsmál í Føroyum sum í flestum londum, men í roynd og veru hevur hvør frítt at tala sítt egið mál innan fyri teir karmar, ið skrift- málið setur. Eitt undantakið er, tá ið vit skulu læra útlendingar føroyskt. Tá velja vit vanliga at læra tey suðurstreymoyar- framburðin til tess ikki at ørkymla tey við einum blandi av ymsum, um hvør lærari »sang við sínum nevi«. Seinni kunnu tey so fáa betri kunnleika um bygdamálini og teirra eyðkenni og serstøðu. Vit kenna tó dømi um lærdar útlendingar, ið hava lært føroyskt heima við hús hjá fólki, har teir hava havt tilhald, og trúliga halda fast við avvarðandi bygdamálsframburð. Mangur útlendskur verður ikki sørt bils- in av tí, at í hesum lítla og fámenta landi eru so mong og fjølbroytt bygdamál. Ein or- søkin man vera tann stóra avbyrgingin mill- um oyggjar og bygdir av streymhørðum fjørðum og høgum fjøllum. Hvør bygdin hevur verið ein heimur fyri seg sjálvan meginpartin av árinum, og tað man hava gjørt meiri munin enn tey fáu høvi, tá ið fólk úr ymsum landslutum hava hitst saman sum á dansiferðum, á ólavsøku, í grindum o.ø. Henda oyggin, Sandoyggin, hevur sum nevnt sítt eyðkenda mál, ið skilur seg greiniliga burtur úr øðrum málførum. Eg skal nú royna at vísa á nøkur høvuðseyð- kenni, fyrst í ljóði og síðan í nøkrum hissini valdum orðdømum. Sandoyarmál er sunnanfjørðsmál, sum í mongum hevur felags eyðkenni við suður- oyarmál, men í summum liggur markið nógv norðari. Sum kunnugt siga vit ei [aij saman við vágafólki, suðurstreymoyingum og nólsoyingum mótvegis [oi ] haðan og norður. Saman við norðoyingum, eysturoy- ingum fyri eystan, suðurstreymoyingum, hestmonnum og suðuroyingum hava vit tað, sum vit kundu kalla linmæli, tað, at p, t, og k líkjast meira b, d og g í ljóði. Soleiðis siga vit eitt nú aka [eaga], eta [e:da] og opa [o:ba], sum t.d. tey í Vágum siga [eka], [e:ta] og [o:pa]. - Nólsoyingar fylgja eisini okkum og suðuroyingum í tí at siga ó sum [3] framman fyri tvey hjáljóð og fleiri, t.d. tólv og fólk, har sum allir aðrir føroyingar siga [tælv] og [fælk]. Soleiðis hoyra vit ikki mun á orðunum torna ‘gerast turrur’ og tódna ‘renna saman, tøvast’ um t.d. ull- int plagg. I talu er er tað bara samanheingið, sum kann siga frá, hvat ið meinast við. Tó havi eg ein illbata av, at norðanframburður- in [tædna] man vera farin at sníkja seg inn
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Fróðskaparrit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.