Nýja öldin - 01.03.1899, Blaðsíða 17

Dýrsegulmagn og dáleiðsla.
17
getur fundizt það sætt, sem ramt er, og hitt ramt, sem
sætt er. En til þess að skilningarvitin svíki mann svo,
verður ímyndun hans ósjálfrátt að vera beint í þá
átt, að trúa þessu. Og það er það einkennilega á
leiðslustiginu, að þá getur dávaldur með meiri eða minni
fortölum komið dáleiðing til að ímynda sér það sem hann
segir honum að sé. Á sama hátt getur hann boðið hon-
um að gera þetta eða hitt, og dáleiðingur getur ekki
annað en hlýtt. Slík fyrirmæli dávalds til dáleiðings eru
á útlendum tungum nefnd suggestion, en það þýðir eigin-
lega: innblástur, fortölur, eða þann verknað að skjóta að
manni einhverri hugmynd, blása manni einhverju í brjóst.
Þegar þetta er gert við dáleiddan mann, finst mér vel
megi kalla það álög; því að hugmyndin er hér alveg sú
in sama, sem lýsir sér í álaga-trú forfeðra vorra.
Og hér verð ég að gera þann útúrdúr, að benda á
það, að það er söguleg vissa fyrir því, að dáeiðingai
vóru ekki ókunnar meðal ýmsra fornþjóða, og Indía-
menn eru miklu lengra komnir en Norðurálfu-menn í
Því, að gera sjónhverlingar o. fl. með dáleiðing. Það er
því óhætt að telja víst, að einstakir kunnáttu-menn hafi
af og til fram eftir öldum kunnað eitthvað fyrir sér í
þessu; þeir hafa þá auðvitað verið álitnir fjölkyngismenn.
Þótt meginið af öllum galdra-sögum og álögu-ævintýrum
sé lygi, þá hefir sjálf trúin á, að slíkt gæti þó átt sér
stað, að öllum líkindum átt rót sína að rekja til þess,
að einstakir kunnáttumenn eða fræðimenn þektu fleira
í náttúrunnar ríki, en alþýða, og gátu því gert ýmsa
hluti (á náttúrlegan hátt), sem almenningur eftir þekk-
ingarstigi þeirrar t-íðar áleit ógerlega eftir lögum náttúr-
unnar. Álögu-trúin tel ég sjálfsagt að hafi upphaflega
sprottið af dáleiðingum, sem einhverjir kunnáttu-menn
hafa framkvæmt. „Svefnþorn", sem forn ævintýr tala
um, og „að stinga svefnþorn11 bendir og til þess, að
m. 2