Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 29

STURLA FRIÐRIKSSON:
Gróður af akri Njáls bónda
á Bergþórshvoli.
Island hefur aldrei talizt mikiS rækt-
unarland, enda hefur íslenzkt veðurfar
ekki verið hentugt fyrir þroska hinna al-
gengustu nytjajurta mannsins. LandiS
sjálft hafði heldur ekki mikla fjölbreytni
nýtilegra jurta upp á að bjóða, þegar
hinir fyrstu landnemar settust hér að.
Þó uxu fjallagrös á heiðum uppi, sem
landnámsmenn munu hafa þekkt og
kunnað að nota. Ætihvannir uxu í ldett-
um og hólmum, ber í móum og söl og
skarfakál í fjörum. Af fífu var hér nóg
í kveiki og ýmsar jurtir, er nota mátti til
b'tunar, sútunar og jafnvel lækninga. I
ktndinu var gnægð af birki til eldiviðar,
kolagerðar og jafnvel bygginga, og beiti-
lönd góð fyrir búsmala. En forfeður okkar
þekktu aðrar og fleiri nytjajurtir úr heima-
löndum sínum, og notkun þeirra var
snar þáttur í menningu þeirra, sem þeir
gatu trauðlega verið án. Þessar nytja-
jurtir voru sumar ættaðar allt austan úr
Asíu, og þaðan höfðu þær, og þekkingin
u notkun þeirra, borizt til byggða norður
^ið Atlantshaf. Aðrar voru ættaðar sunnan
úr álfu. Við nýja landafundi er það eðli-
Icgt, að frumbyggjar leitist við að halda
þcim háttum, sem til þæginda þóttu í
gömlu heimkynnunum, og svo er um
nýtingu jurta sem annað. ÞaÖ var því
°fur eðlilegt, að fornmenn reyndu að
ytju með sér til hins nýfundna lands
^g reyna að rækta allar helztu nytjajurtir
'eimalanda sinna. Það er cnginn vafi á
því, að þegar þeir fóru að líta á Island
sem fastan aðseturstað, hafi einhverjir
orðið til þess að gróÖursetja ávaxtatré, sá
hér líni eða korni og rækta hér lauk eða
næpur. Þessar fyrstu tilraunir hafa fært
rnönnum sanninn um það, að hér væru
veður válynd og landið illa fallið til rækt-
unar. En menn komust einnig brátt að
raun um það, að ekki var síður örðugt
að þurfa að vera mikið upp á innflutn-
ing kominn, sér til framfærslu. Varð því
sú raunin á, að hér voru ýrnsar jurtir
ræktaðar, enda þótt þær næðu ekki sam-
bærilegum vexti og þroska við það, sem
var í heimalöndunum.
Við komu mannsins til landsins, og
hafna ræktun, varð strax nokkur breyt-
ing á gróÖurfari þess. Auk hinna eigin-
legu nytjajurta, bárust hingað fylgifiskar
þeirra, illgresið, sem nam land í ökrum
og kringum bæi. Skógar voru ruddir, en
í rjóðrum tóku aÖ vaxa túngrös af erlend-
um uppruna og í hlaðvörpum og á skarn-
haugum kenndi ýmissa annarlegra grasa.
En hvað viturn við nú um sögu þessa
innflutnings á nytjagróðri? Hvaða heim-
ildir höfum viÖ fyrir því, að fornmcnn
hafi flutt inn ýrnsar jurtir, og hversu
áreiðanlegar eru þær heimildir? Fornrit
okkar ættu að geta varpaÖ nokkru ljósi
yfir þessa sögu, en sá er þó galli á, að
fyrst og fremst geta þau lítiÖ um almenn
landbúnaðarstörf. Þau voru þrælavinna,
sem ekki var í frásögu færandi, og þeirra