Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 94

92
HELGI SÆMUNDSSON
ANDVARI
að djörfum og Llæbrigðaríkum skáldskap.
Myndsköpun Hannesar Péturssonar er ein-
mitt sérlega nýstárleg af því að beztu kvæði
hans eru „byggð yfir eina líkingu sem
heldur uppi allri byggingunni". En Sig-
urður A. Magnússon greinir hér ekki milli
aðalatriða og aukaatriða. Þess vegna bregzt
honum bogalistin að skýra og meta Ijóða-
gerð Þorsteins Valdimarssonar og Elannesar
Péturssonar.
Sigurður A. Magnússon fjallar um ung-
skáldin á grundvelli þess, sem honum mun
mest gestaþraut í kvæðum sjálfs sín. Vinnu-
brögð hinna eru auðvitað oft og tíðum
önnur en hans og viðhorfin gerólík. Skáld
á hins vegar að dæma eftir sinni aðferð. Og
„arkitektúrinn í nútíma-ljóðagerð“ má ekki
liggja í láginni. Hann er hvorki meira né
minna en grundvallaratriði nýju ljóðlistar-
innar á íslandi. Sá, sem gleymir honum og
fer að tala um máltilfinningu, hrynjandi
og formsköpun eða myndasmíði, getur al-
veg eins metið hús eftir nöglum eða gleri
í stað þess að fjalla um byggingarlagið.
Ritdómar Sigurðar skulu hér ekki raktir.
Menn skrifa aldrei ritdóm um annað en
sjálfa sig, smekk sinn eða smekkleysi. Þess
vegna er stórvarhugavert að taka annað
mark á ritdómum en hafa þá til hliðsjónar
við sjálfstæða athugun. En sjálfslýsing Sig-
urðar í ritdómum hans er fróðleg og sæmi-
lega geðfelld. Hann virðist reyna að lesa
bækur samvizkusamlega, og honum finnst
meira að segja varið í leiðinlegar bók-
menntir. Því ekki það, en svo er margt
sinnið sem skinnið.
Málfari Sigurðar er stundum ábótavant.
Mig furðar á, að hann skuli taka svo til
orða að tala um ,,á aftanverðri síðustu öld“,
„yfirlitsmynd yfir þróun og vöxt lista-
mannsins" og „hið sláandi sýmból". Ekki
kann ég heldur við tungutak eins og þetta:
„eftirapuðir hans“, „boxari", „stuðnings-
maður við þátttöku Breta", „hinar hvössn
andstæður og kláni samstæður", eða „þar
gengur þrællinn Clov húsbóndanum fyrir
beina". Illa er og tekin upp þykkjan fyrir
Arthur Miller, þegar Sigurður ber svo af
honum blak, að hann geti ekki ,,skapað“
öðrum mönnum „erfiðleika". Hver sá, sem
tekur þannig til orða, kemur hugsun sinni
báglega á framfæri við íslendinga.
Stíl Sigurðar A. Magnússonar vantar
nauðsynlega herzlu eins og dýrið í Opin-
berunarbókinni. Hann vill leita langt og
grafa djúpt, en á oft í erfiðleikum með
orðin, svo að fyrir kemur, að hugsunin
ýmist lokast inni eða skolast burt. En hann
á sannarlega þökk skilið fyrir einurð sína
og framtakssemi, þó að maður sé honum
ekki alltaf sammála. Ég tel feng að „Nýju
fötunum keisarans" til athugunar og um-
hugsunar — en með nokkrum fyrirvara.
Helgi Sæmundsson.
Hrakhólar og höfuðbói. Sagnaþœttir eftir
Magnús Björnsson ó Syðra-Hóli. Bókafortag
Odds Björnssonar. Akureyri 1959.
Skömmu fyrir jól 1948 átti ég tal við
landskunnan mennta- og gáfumann, víðles-
inn og fróðan. Þykir honum gott að spjalla
um bækur, einkum þær er fjalla um íslenzk
fræði, en þykir næsta aðfinningasamur og
dómharður. Hann kvaðst fyrir skömmu hafa
lesið nýútkomna bók, „Svipi og sagnir", þætti
úr Húnavatnsþingi. Lét hann allvel af bók-
inni, en kvað svo fast að orði um ágæti eins
þáttar, sem þar birtist, að mig furðaði á.
Heyrði ég þá í fyrsta skipti nefndan bónd-
ann og fræðimanninn Magnús Björnsson á
Syðra-EIóli í Vindhælishreppi, höfund þátt-
arins um ævi og örlög Þórdísar húsfreyju á
Vindhæli.
Er ég hafði lesið „Svipi og sagnir", leitaði
ég fregna hjá kunningja mínuin húnvetnsk-
um um höfund Þórdísarþáttar. Hann kvað
Magnús á Syðra-f lóli lengi hafa unnið í
kyrrþey að fræðistörfum, og þrátt fyrir ann-
riki mikið við búskap og sveitarstjórn væri
hann tvímælalaust einna fróðastur núlifandi
manna um húnvetnskar ættir og héraðssögu.
Teldu þeir, er bezt þekktu til, að í syrpum
hans kenndi margra og góðra grasa. Magnús
væri ekki einungis ritfær vel, heldur minntu
vinnubrögð hans fremur á þjálfaðan sagn-