Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 79

andvari
MENNTAMÁLARÁÐ OG MENNINGARSJÓÐUR
77
vísu munu surnir telja að kjósendur séu
allvel búnir undjr hið frjálsa stjórnmála-
líf með skólagöngu og áróðri pólitísku
tlokkanna. Samt má að skaðlausu bæta
við nokkurri borgaralegri bóklegri fræðslu
í þessum efnum. Sögukennslu ríkisins er
nú svo háttað að unga fólkið er þar látið
læra undir próf óteljandi þekkingarmola,
ártöl, mannanöfn, staða- og orustuheiti,
en næsta lítið um líf fólksins og innra
samhengi atburða mannkynssögunnar.
Algeng og alviðurkennd söguspurning á
aðalprófi ungmenna er að segja skýrt og
skilmcrkilega hvaða fólk hafi setið á kon-
ungsstóli 5—6 ríkja árin 1140 eða 1182.
A einni blaðsíðu í námsbók skólanna
eru heiti tíu skálda. Um sum þeirra beint
tekið fram að þau hafi verið stórskáld.
Ef börn og ungmenni fá einvörðungu
þess háttar sögubækur til lesturs og
yfirheyrslu ár eftir ár fram um tví-
tugt, er varla von að unga kynslóðin
hafi þrek og lcjark til að afla sér heim-
ilda um þá sögu þjóðanna sem er lífs-
nauðsyn fyrir hvern sæmilegan borgara
1 frjálsu landi. Tillaga mín um að valið
lesefni úr menningarsögu Mr. Durants
verði gert að heimiliseign á þúsundum
íslenzkra heimila miðast við hina að-
kallandi þörf borgaranna í ungu og veik-
byggðu lýðveldi. Ég trúi fastlega, að ef
hl væri á vegum flestra íslenzkra fjöl-
skyldna hæfilega stór, glæsileg og vel út-
gefin vakningarbók um stórmenni og
storviðburði sögunnar eftir höfund sem
þyldi samanburð við þá snillinga, sem
Sigurður Nordal minnir á í Skírnisgrein-
inni 1919, þá mundi fyllt skarð í vör
bkíða. Tilvonandi borgarar landsins hefðu
þá fengið glæsilega sögulesbók. Tilvon-
andi borgurum landsins væri þá rétt vin-
samleg hönd og boðin réttmæt hjálp í
miklum vanda.
Aldamótakynslóðin lærði sögu með því
að lesa stórverk Páls Melsteðs í útgálu
Bókmenntafélagsins. Páll hafði öðlazt rit-
hátt og stíl frá Njálu og Idómersþýðingu
Sveinbjarnar Egilssonar í Bessastaðaskóla.
Sögubók Páls hafði úrslitaáhrif á mál-
far og sögukynni heillar kynslóðar.
Fyrirmyndir Páls Melsteðs voru nokkuð
einhliða stjórnmála- og styrjaldarlýsingar.
Á þeirri öld var þessháttar söguefni talin
góð latína, en nú er slegið á fleiri strengi
þegar mannlífsvefurinn er fullrakinn í
góðum sögubókum. Á þessum vettvangi
er Mr. Durant hinn mikli meistari: víð-
skyggn, frjálshuga, hleypidómalaus, bjart-
sýnn og glettinn. Idann er á alla lund
eftirsóknarverður ferðafélagi. Þannig eiga
þeir höfundar að vera, sem íslendingar
velja sér til fylgdar í sjálfsnámsmálum.
Mr. Durant lætur vel eins og Snorra í
Reykholti að segja sögu mikilla manna
í stuttu, myndríku máli. En hann er
sonur sinnar gagnfróðu og fjölkunnugu
samtíðar. Þess nýtur lesandiim í afburða-
skýrum yfirlitsþáttum um strauma og
stefnur mannlífssögunnar. Um stíl hans
og ritsnilld er áður talað í tilfærðum
ummælum bókmenntafræðinga. Ég trúi
fastlega að valdir kaflar úr sögu Mr.
Durants mundu þíða nokkuð af heirn-
skautahjarni hinnar lögskipuðu lands-
prófsþrælkunar íslenzkrar sögukennslu.
Ef ég ætti að sjá um íslenzka útgáfu
úr sögu þessa ameríska ritsnillings,
mundi ég hafa hvert bindi 40 arkir og
lítið citt lengri línur en í sögu íslend-
inga. Pappír, prentun, myndir og band
mjög vandað. Ilver félagsmaður fengi
eitt bindi árlega. Gert væri ráð fyrir,
meðan útgáfa stæði yfir, að á ótal beim-
ilum mundi þessi bók vera í heiðri
höfð af greindarfólki heillar kynslóðar.
Njála og Heimskringla eldast að vísu, en
halda fullu gildi vegna vitsmuna og frá-
sagnarsnilldar höfundanna. Svo fer um