Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 92

90
IIELGI SÆMUNDSSON
ANDVARI
Þórðarson og upprennandi fjárglæframenn
eins og Sigurður Jónasson gerðust andlega
þenkjandi". Stjórnmálaskoðanir Þórbergs og
fjáraflabrögð Sigurðar koma varla þessu
máli við. Auk þess er meira en vafasamt,
að þeir eigi nokkra hlutdeild í þróun
Krishnamurtis. Hér kennist það umburðar-
leysi, sem allt of oft segir til sín af hálfu
íslendinga, þegar rætt er eða ritað um trúar-
líf manna. Svo er og, þegar Sigurður minn-
ist einhvers staðar á spíritismann. Hvers
vegna að láta viðkvæm einkamál annarra
trufla tilfinningar sínar?
Næst víkur sögunni að greinunum um
íslenzka ljóðagerð og þá sér í lagi fyrir-
lestrinum Ljóð íslenzkra ungskálda. Sig-
urður A. Magnússon tekur drengilega svari
ungu skáldanna, en verður stundum helzt
til hvatvís í dómum sínum um ljóðagerð
eldri kynslóðarinnar, þó að hann segist vilja
tengja gamalt og nýtt. Manni dettur jafnvel
í hug, að honum þyki flest eða allt gott,
sem ungu skáldin kveða. Þó munu ljóð
þeirra harla misjöfn og ýmsar tilraunirnar
hæpnar. Ilitt er fjarri lagi að fordæma við-
lcitni þeirra. En hóf er bezt á hverjum hlut
og líka þessurn. Ég er oft sammála niður-
stöðum Sigurðar í hugleiðingum hans um
íslenzkan skáldskap nú á dögum, en vil
ekkcrt með ýmsar forsendur hans hafa.
Kannski bera orðin hann ofurliði og túlka
annað en fyrir honum vakir? Sökin er ef
til vill að einhverju leyti mín, en nokkru
veldur þó sá, sem ekki gerir sig skiljanlegan.
Þá skal tekið til nánari athugunar sumt
af því, sem helzt orkar tvímælis í fyrir-
lestrinum Ljóð íslenzkra ungskálda. Sig-
urður kveðst vilja ,,benda á þá athyglis-
verðu staðreynd, að Jónas Svafár, sem íal-
inn mun vera einna mcstur nýjungamaður
meðal yngri skálda, yrkir flest sín ljóð með
stuðlum og rími. En Hannes Pétursson, sá
ungskáldanna, sem hlotið hefur hvað óskipt-
ast lof alls þorra manna, sleppir aftur á
móti rími og stuðlum í mörgum kvæða
sinna og er ekki talinn síðra ljóðskáld af
þeim sökum“. Ég er Sigurði sammála, að
þetta sé enginn mælikvarði á skáldskap, en
hér er óhöndulega farið með staðreyndir.
Sigurður hlýtur að eiga við fyrri ljóðabók
Hannesar Péturssonar, þar eð fyrirlestur-
inn var haldinn 12. janúar 1958. Kvæði
hennar eru um fimmtíu talsins, en þau, sem
ekki byggjast á rími og stuðlum, verða
talin á fingrum annarrar handar. Finni
Sigurður ekki rímið í ljóðum Hannesar
Péturssonar, virðist manni ekkert undar-
legt, þó að sitthvað annað fari framhjá
honum. Hannes er einmitt fulltrúi rímsins
í hópi ungskáldanna. Hitt er annað mál,
að hann hagræðir ríminu stundum öðru vísi
en ferskeytluhöfundar. Sú staðhæfing, að
þeir menn, sem noti orð og orðatiltæki í
praktískum tilgangi, gerist sekir um mis-
notkun tungunnar, sætir og miklum fyrir-
vara af minni hálfu. Ekki kann ég heldur
alls kostar að meta þá skilgreiningu Sig-
urðar, að hjal bamsins sé þjónusta við
tunguna og heppileg fyrirmynd skáldum og
rithöfundum. Sigurður vill málið nakið,
„án tötranna sem mælskumenn og prakt-
ískir prédikarar hengja á það“. En málið
þarf auðvitað að vera svo praktískt, að
hugsun og tilfinning skili sér og helzt
niðurstaða i þokkabót. Sumum hentar orð-
skrúð, öðrum hófsemi og jafnvel látleysi.
Einar Benediktsson, Guðmundur Friðjóns-
son og Stephan G. Stephansson voru ærið
praktískir í skilningi Sigurðar A. Magnús-
sonar og stórskáld samt. Og ungbarnið
túlkar engan skáldskap í hjali sínu, þó
að Sigurður haldi, að það skynji umhverfi
sitt í saklausum yndisleik. Skaphöfnin
ræður miklu um val og notkun manna á
orðum. Persónuleikinn á rætur sínar að
rekja til hennar, og án hans verður enginn
skáld eða ræðumaður. Endurlífgun tung-
unnar felst í túlkun nýrrar skynjunar eða
þekkingar, en á ekkert skylt við barnaskap.
Tungan þarf að endurlífgast af reynslu
cinstaklinga og kynslóða. Annars verða menn
eins og mállausir.
Sigurður A. Magnússon leggur út af
myndunum og táknunum í ljóðagerð ung-
skáldanna, en skilgreining hans á því efni
orkar vægast sagt tvímælis. Idann flokkar
til dæmis líkingar undir myndasmíði og
táknmál, svo að hér kennir grasa úr inörg-