Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 90

88
BJARNI VILHJÁLMSSON
ANDVARI
með góðri samvizku, að Njálstrenna sé
söguleg staðreynd, þó að ekki hafi tekizt að
sanna það með uppgrefti.
Þátturinn Austurvegsvitringar hefur
nokkra sérstöðu að efni til, auk þess sem
hann er bragðdaufari en hinir þættirnir.
Þó gefur þar sýn inn í býsna merkilegan
kima í hugarheimi miðaldakristni.
Þá koma fjórir þættir, sem allir varða
dómkirkjuna í Skálholti eða gripi, er verið
hafa í eigu hennar. Er skemmst frá því að
segja, að þessir þættir eru allir afburðagóðir,
efnismiklir og haglega gerðir. Auðfundið
er, að mikil rannsókn liggur að baki þeim.
Mest þykir mér vert um þáttinn Minnis-
horn Skálholtsdórnkirkju. Fer þar saman,
að lýst er forkunnargóðum gripum, sem
eru í nánum tengslum við skemmtilegan
sið, rakinn kynlegur ferill þeirra og sýnt
fram á mjög svo náið samband íslenzkra
valdamanna við frcmstu höfðingja Noregs
fyrr á öldum. Ógmundarbrík er átakanleg
raunasaga um endalok hins „kostbærasta
og prýðilegasta" kirkjugrips, „bvörs maki
óvíða mun finnast". Þó að Þrætukistan frá
Skálholti hafi verið góður gripur, er þátt-
urinn um hana merkilegastur fyrir það,
hversu skæru ljósi hann bregður yfir fé-
sýslu og embættisfærslu þeirra biskupa, er
við sögu koma, og erfingja þeirra. Trúað
gæti ég, að opinberar stofnanir nú á dög-
um mættu margt læra af hinni gömlu
kirkju um fjárreiður, og á það ekki sízt
við um eignaskrár.
Síðastur þessara þátta er íslenzkur barokk-
meistari, um Guðmund Guðmundsson smið
í Bjarnastaðahlíð, þann er stóð fyrir smíði
Brynjólfskirkju í Skálholti, en ílentist í
Skagafirði og vann þar flest þau verk sín,
sem nú eru kunn. Hér er feiknamikill fróð-
leikur samankominn um ævi Guðmundar
og einstök verk, og mætti því ætla, að
þátturinn væri ofhlaðinn, eins og stundum
ber við um skrautverk barokkmeistarans,
sem um er fjallað. En svo vel hefur höf-
undi tekizt að hemja efnið, að lesandanum
finnst engu ofaukið. Skráin aftan við rit-
gerðina er hin þarflegasta, enda hefði orðið
crfitt að fella þann fróðleik, sem þar cr
að finna, inn í meginmálið, þannig að vel
hefði á farið.
Oll er bókin hið bezta úr garði ger,
prentuð á ágætan pappír, er heldur vel til
skila prýðilega teknum myndum, enda eru
þær hið ákjósanlegasta bókarskraut, jafn-
framt því sem þær skýra á augabragði ýmis-
lcgt, er vart verður með orðum lýst. Prent-
villur eru fáar og ekki ýkja meinlegar.
Vcgna bókfræðinga framtíðarinnar er þó
rétt að taka fram, að bókin kom út A. D.
MCMLIX, en ekki MCMLXI, eins og
stendur aftan á titilblaði, farveg á bls. 134
er víst lævís prentvilla fyrir jarðveg, og
villan hjá í síðasta erindi kvæðisins um Guð-
mund í Bjamastaðahlíð á bls. 139 er dálítið
illrar artar, les hjó. Varla er mark á því
takandi, að á bls. 137 er vitnað í Annála
14000-1800.
Lesandinn leggur frá sér þessa bók með
þeirri ósk, að ekki verði langt að biða næstu
þáttatylftar frá hendi liöfundarins.
Bjarni Vilhjálmsson.
Sigurður A. Magnússon: Nýju fötin keisar-
ans. Greinar og fyrirlestrar. 290 blaðsíður.
Bókaforlag Odds Björnssonar, 1959.
Sigurður A. Magnússon hefur ritað mikið
um bókmenntir og menningarmál undan-
farin ár, og er „Nýju fötin keisarans" sýnis-
bók af greinum hans um þau efni. Raunar
orkar löngum tvímælis um erindi blaða-
greina í bækur. Sú ráðstöfun minnir helzt
á þá viðleitni að ætla að loka dægurflugur
inni í búrum. Og Sigurður A. Magnússon
er víst enn of ungur til þess að geta kall-
azt klassískur. En hvað um það — bókin
er að sumu leyti aufúsugestur. Efnið er fjöl-
breytt og yfirleitt athyglisvert. Sigurður fjall-
ar margsinnis um menn og stefnur erlendis,
og það er sannarlega góðra gjalda vert. Is-
lendingum er mikil nauðsyn að fylgjast með
erlendum nýjungum til þess að læra af þeim
á sjálfstæðan hátt og reyna að forðast and-
lega kölkun. Greinar hans um erlend efni
virðast mér mesta fagnaðarefni bókarinnar.
Ekki af því, að þær séu óumdeilanlegar,
heldur vegna hins, að lestur þeirra vekur