Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 75

ANDVAIU
MENNTAMÁLARÁÐ OG MENNINGARSJÓÐUR
73
IX
Nú víkur sögu að bókum, sem mennta-
málaráð hefir gefið út án tillits til fé-
lagsmanna en í alþjóðlegum tilgangi.
Þar vil ég fyrst nefna Sögu íslendinga
í Vesturheimi, í nokkrum bindum. Það er
mikil heimild um líf og landnám vestra,
en ekki sjálfmenntabók. Höfundarnir
unnu verk sitt í hjáverkum og á andvöku-
tímum. Það er mikilsvert en ekki heildar-
saga. Enginn útgefandi hefði hætt á að
forleggja svo dýrt verk með litlar kaup-
cndavonir. Samt er útgáfan þjóðlegt verk
og þakklætisvert. Síðar munu prófessorar
við íslenzku deildina í Winnipeg rita á
ensku og íslenzku skemmtileg og andrík
verk um ríki íslendinga vestan hafs. Þá
verður saga menntamálaráðs frumheimild
með almanaki Ólafs Þorgeirssonar, ís-
lenzku blöðunum og tímaritunum vestan-
hafs og ótal öðrum heimildum í Kanada
og Bandaríkjunum, munnlegum og rit-
uðum, en með þessu verki var á vegum
menntamálaráðs lagður grundvöllur, sem
síðar má byggja á.
Skyld en þó annars eðlis er hin
mikla útgáfa verka St. G. St., ljóðmæli,
hréf og ritgerðir. Hefur dr. Þorkell
Jóhannesson unnið þar mikið verk og
gott. Vandamaður hans, dr. Rögnvaldur
Bétursson, hafði staðið fyrir fyrstu út-
gáfu ljóðmæla St. G. St. og átt manna
mestan þátt í að hjarga miklu af verk-
um skáldsins frá gleymsku og glötun.
ór. Þorkell Jóhannesson gekk í þetta
verk með stuðningi frændkonu sinnar,
Þ'ú Hólmfríðar Pétursson. Menntamála-
táð hefur skilið vel við minningu Kletta-
fjallaskáldsins með allri þessari útgáfu.
Enginn annar aðili hér á landi hefði gert
það verk jafn vel og stórmannlega. Þar
þarf engu við að bæta nema góðri og
glöggri ævisögu St. G. St. En þó að þessi
storútgáfa á verkum þjóðskálds sé mjög
lofsamleg eftir ástæðum, á það fordæmi
tæplega við um heildarútgáfu annarra
íslenzkra þjóðskálda. Þar eru hæg heima-
tökin fyrir önnur útgáfufyrirtæki.
Menntamálaráð hefir látið sér við
koma ýmiskonar önnur þjóðleg málefni,
sem styðja þurfti með útgáfu bóka, sem
aðrir höfðu ekki sinnt. Kemur þar í fyrstu
röð leikritaútgáfan, sem hefir orðið til
mikils hægðarauka fyrir hin mörgu
dreifðu leikfélög í kauptúnum og sveit.
Handritabók Bjarna Gíslasonar var gefin
út í annað sinn í Danmörku í stóru upp-
lagi og send ókeypis til menntastofnana
og útgáfufyrirtækja víða um Norðurlönd.
Stóð Axel Kristjánsson forstjóri í Hafnar-
firði fyrir fjársöfnun í því skyni. Hér á
landi var mikill áhugi fyrir endurheimt
handritanna frá Dönum, en háværustu
málsvarar þeirrar kröfu gcrðu nálega ekk-
ert til að fræða almenning hér á landi
um sögu handritanna og urn einstaka
þætti þessa máls í átökum milli Dana og
Islendinga. Hafði jafnvel andað kulda-
lega að hinum þrautseiga og áhrifamikla
málsvara íslendinga í Danmörku, Bjarna
Gíslasyni rithöfundi. Menntamálaráð tók
þetta mál í sínar hendur, lét þýða bók
Bjarna Gíslasonar og seldi hana á frjáls-
um markaði. Fremur var bókinni tekið
dauflega nema af áhugafélagi nemenda
í menntaskólanum í Reykjavík. Þessir
nemendur höfðu fengið kunnáttumann
til að rita glögga og góða yfirlitsgrein
um handritamálið. Unnu þeir síðan vask-
lega að því að dreifa ritlingi sínum og
útgáfu menntamálaráðs um allt land. Er
nú svo komið að almenningur á íslandi
hefir í höndum mikil gögn um flest,
sem varðar þetta þjóðlega baráttumál Is-
lendinga.
Hér er ekki staður eða stund til að
minnast nema örfárra af hinum mörgu
útgáfubókum menntamálaráðs, enda var
tilgangur þessarar ritgcrðar sá einn að
gefa lesendum nokkra yfirsýn um málið.