Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 66

64
JÓNAS JÓNSSON
ANDVARI
markað fyrir listaverk eftir íslenzka menn
án tillits til búsetu. Heimilt sé að verja
Vs hluta af árstckjum þessara deilda til
að verðlauna teikningar af húsum og hús-
munum í þjóðlegum stíl, þar sem leitað
er samræmis um höfuðdrætti i náttúru
landsins.
Fjármálaráðuneytið annast innheimtu
á tekjum menningarsjóðs. Handbært fé
sjóðsins skal geymt í Landsbankanum.
Endurskoðendur landsreikninga skulu ár-
lega endurskoða reikninga allra deilda,
enda séu þeir síðar prentaðir í Stjórnar-
tíðindum.
III
A Alþingi 1928 voru harðar dcilur um
mörg málefni milli stjórnarandstæðinga
og fylgismanna landsstjórnarinnar. Þá
voru Framsóknar- og Alþýðuflokksmenn
í stjórnaraðstöðu cn í andófi íhaldsflokk-
urinn svo nefndi. En um þessi tvö mál
er varla hægt að segja að til greina kæmi
deilur milli flokkanna um efni eða form
þeirra. Jón Þorláksson, formaður íhalds-
flokksins, mundi ekki hafa borið mál þessi
fram, en andóf hans var hógvært. Þingið
tók máli þessu vel og veitti því nauð-
synlegt fylgi. Menn fundu að hér var
brotið upp á mörgum nýmælum og stefnt
í lífræna átt. Flestir þingmenn gerðu sér
grein fyrir því, að hér mundi ekki vera
um mikið fjármagn að ræða. Óhugsandi
hefði verið á þingi 1928 eða öðrum þing-
um fyrr eða síðar að fá samþykkt hlið-
stæð lög um háar fjárveitingar til þeirra
mörgu andlegu mála sem komu hér til
greina. Langvarandi deilur á þingi ár
eftir ár um skáldalaun Þorsteins Erlings-
sonar, Einars Kvarans, Jóns Trausta og
Guðmundar Friðjónssonar sönnuðu, svo
að ekki verður um deilt, að þingmenn
voru ekki lausir á fé til lista og bók-
mennta. Ég var vel kunnugur þessari
aðstöðu. Hafði m. a. 1926 borið fram
tillögu um 3000 kr. fjárveitingu til að
kaupa handa landinu málverk eftir As-
grím Jónsson, en sú tillaga var stráfelld.
Þá bar ég fram aðra tillögu, að heimila
stjórninni að lána Ásgrími Jónssyni
10.000 kr. til að byggja sér verkstæði,
vegna listastarfsemi hans og skyldi sú
skuld borgast að fullu. Sú tillaga var
samþykkt. Ásgrímur tók boðinu, byggði
sér verkstæði og litla íbúð, sem hann
hefur síðar gefið landinu, með rnörg
hundruð málverkum. Lánið borgaði hann
skilvíslega með ágætum listaverkum. For-
dæmi hans í þessu efni varð til þess að
fjölmargir aðrir listamenn hafa síðan
fengið nokkurn stuðning frá ríkinu, til
að reisa vinnustofur. Þingmenn létu sig
litlu skipta þær ríkistekjur, sem hér var
um að ræða og sættu sig þess vegna við,
að þær væru teknar úr venjulegri um-
ferð. Mér þótti auk þess líklegt að brota-
mönnum þætti nokkur sálubót að verja
sektum fyrir áfengisbrot til þeirra fram-
kvæmda sem vörpuðu nokkrum Ijóma yfir
mannlegan veikleika. Ég bjóst við að
áfengissektirnar mundu síðar, cf þeirn
væri varið til menningarauka, verða upp-
haf stærri framkvæmda á sömu leið, enda
hefur sú orðið raunin á.
IV
Flokkum Alþingis, eins og þeir eru á
hverjum tíma, er falin stjórn menningar-
sjóðs. Nefndarmenn eru fimm, kosnir
hlutbundnum kosningum í byrjun kjör-
tímabils. Framsóknarflokkurinn hafði ekki
meirihluta á þingi þegar lögin voru sam-
þykkt. Engin ástæða þótti til að gera ráð
fyrir að nokkur flokkur hér yrði allsráð-
andi á þingi. Menntamálaráð er byggt á
samstarfi flokka á þingi. Ríkisstjórnin í
Svisslandi er mynduð á sama hátt og
menntamálaráð. Hefur stjórnarskipan
menntamálaráðs verið vinsæl frá upphafi.
Verkefni menntamálaráðs eru mörg. Fyrst
og frægast af störfum þess eða þingkos-