Andvari - 01.04.1960, Blaðsíða 38

36
GUÓÐUK Al; AKIU NJÁLS ÍIÓNDA Á BERGÞÓRSHVOLl
ANDVARI
leg gerði og afmarka jafnvel sums staðar
lögulega ferhyrninga. Er svæðið um
hálfur hektari innan garða. Af þverskurð-
um, sem grafnir voru í garðana í rann-
sóknar skyni, mátti marka, hvernig hæð
og gerð þeirra hefur verið. Eru þeir mjög
svipaðir að gerð og garðar þeir, sem
reistir hafa verið þar í sveit nú á tuttug-
ustu öld. Skurðir hafa legið sinn hvoru
megin við þá, en eru nú orpnir sandi, og
eins hefur hlaðizt um 40 sm jarðvegslag
yfir þá. Um miðju þessa jarðvegslags,
sem hlaðizt hefur ofan á garðana, getur
að líta öskulag. Telja fróðir menn í þeirri
grein, að það sé úr Heklugosi frá árinu
1510. Hafi jarðvegsmyndun á þessu
svæði verið jöfn fyrir og eftir gosið, ættu
garðarnir að hafa verið hlaðnir um 1100
eða síðast á elleftu öld. En sennilegt er,
að jarðvegsmyndun hafi orðið örari á
seinni öldurn vegna aukins uppblásturs
á afréttum, og gætu garðarnir eftir því
að dæma verið nokkru eldri. Með frek-
ari aðstoð öskulaga er unnt að greina
yfirborðsjarðlag frá landnámstíð. Er það
ákveðið af öskulagi, sem féll yfir staðinn
við gos úr gíg nokkrum við Frostastaða-
vatn, en þann gíg telur Sigurður Þórarins-
son, jarðfræðingur, hafa gosið um land-
nám.
Frjókornarannsóknir, sem Þorleifur
Einarsson, jarðfræðinemi, hefur fram-
kvæmt á jarðlögum úr gerðinu sýna nú,
að mikil aukning verður á frjókornum
af jurtum hjartagrasaættar einmitt yfir
landnámslaginu. Tilkoma hinna fjöl-
mörgu hjartagrasafrjókorna stafar scnni-
lega af því, að þá hefur arfinn hafið
innreið sína. Og má álykta frá því, að
garðarnir hafi verið teknir í notkun
skömmu eftir landnám. Þá hefur ræktun
liafizt með áburðarnotkun og arfinn
komið í kjölfar hennar. En sennilegt
er, að þar hafi enginn arfi vaxið
áður. Frjókornum þessum fer fækkandi
þegar ofar dregur í jarðveginum og bend-
ir það til þess, að ræktun hafi þá aftur
fallið niður. Það rná því telja víst, að
garðar þessir hafi verið lilaðnir á land-
námsöld, og þarna hafi einhver jarðyrkja
verið stunduð í nokkurn tíma. Hefði ör-
nefnið Línakrar ckki verið til, mátti hugsa
sér, að þarna hefðu verið korngcrði. En
engin ástæða er til þess að efast urn rétt-
rnæti örnefnisins, því mjög er ósennilegt,
að það hafi myndazt af öðru en því, að
þarna hafi einmitt verið ræktað lín. Jarð-
vcgur er þarna gljúpur og vel fallinn til
ræktunar með nokkurri áburðarnotkun.
Garðarnir hafa verið hlaðnir upp bæði
til skjóls og varnar ágangi skepna. Eftir
að lín hefur verið ræktað í elztu gerð-
unum um nokkurn tíma, hefur nýjum
verið aukið við, til þess að unnt væri að
hafa sáðskipti og láta búsmala teðja í
traðirnar þess á milli. Þannig hefur lín-
inu vcrið séð fyrir nægurn áburði. Síðan
hefur verið unnt að feygja línið í nær-
liggjandi mýri eða einhverjum lónum úr
Affallinu. Eftir þurrkun hefur hálmur-
inn sennilega verið settur í hjall eða
fluttur til bæja. Nú er þess að geta, að
á tveimur stöðum á akrinum eru leifar
eftir einbver byrgi, og gæti línhálmur-
inn einmitt hafa verið geymdur í þeim.
Af stærð hinna einstöku gerða má nokkuð
marka, hve hin árlega ræktun hefur getað
verið mikil. Hafi bóndinn á Bergþórs-
hvoli árlega fullnotað eitt gerði, hefur
hann getað fengið úr því stærsta um 100
kg. af unnum línþræði. Úr þessunr þræði
hefði mátt spinna og vefa um finnn
hundruð álnir af tvíbreiðu lérefti. Vel
getur línið hafa verið selt og ofið a
bæjunum í kring, en ekki er ósennilegt,
að lín úr þessum gerðum hafi einhvern
tíma verið ofið í vefjarstofunni á Berg-
þórshvoli, þar sem Sæunn kerling og þnr
menn aðrir brunnu inni við Njálsbrennu.