Menntamál - 01.04.1962, Síða 94

84
MENNTAMÁL
vatn kæmi þeim í kjaft (í dropum talið), ef þeir kenndu ákveðinna
skynjana, svo sent að sjá mat eða finna lykt af honum, heyra orð eða
hávaða, við snertingu eða sýn af ákveðnum mörtnum eða hlutum."
Með þessum liætti uppgötvaði hann, að venjur eða skilorðsbundin
viðbrögð yrðu til vegna hugrenningatengsla."
Shaw leggur Pavlow eftirfarandi orð í munn: „Þessi markverða
uppgötvun tók 25 ár við einlægar rannsóknir, og á þeim tíma skar
ég irurtu heilann úr óteljandi fjölda hunda og rannsakaði sálarlíf
þeirra með því að gera gat á skolt þeirra frentur en að láta þá slefa
út unt allan kjaftinn."
„Hvers vegna spurðirðu ntig ekki?“ sagði blökkustúlkan. „Ég hefði
getað sagt þér þetta á 25 sekúndum og það án þcss að meiða eitt
hundkvikindi." „Fáfræði þín og mikilmennska eru meiri en orðum
taki,“ leggur Shaw Pavlow í munn. „Að sjálfsögðu var þessi staðreynd
hverju mannsbarni kunn, en hún hafði aldrei verið sönnuð með til-
raunum á rannsóknarstofu, og þess vegna var hún ekki vísindaleg. Ég
tók við henni sem leikmannslegri tilgátu og skilaði henni frá mér
sem vísindum."
Við getum strikað yfir þá viðkvæmnislegu trú Shaws, að Pavlow
hafi misþyrmt hundunum, og einnig með hverjum yfirburðum hann
lítur niður á stiirf Pavlows, en það felur meðal annars í sér, að allt
hefði verið í bezta lagi, ef hann hefði fórnað nokkrum vikum af
hinum mikilvægu störfum sínum til þess að korna Pavlow á sporið.
En ef við strikum yfir trompin og stílbrögðin hjá Shaw, er kjarni
máls hans þessi: Pavlow komst að því, að tveir atburðir, sem gerast
samtímis, tengjast í vitund manns eða hunds og með þeim hætti
skapast venjur. Öllum var þessi staðreynd kunn, en það tók Pavlow
tuttugu og fimm ár að uppgötva það. Slík fífl eru vísindamenn.
Með sama hætti mætti strika út framlag Newtons til eðlisfræðinnar.
Rökin fyrir því myndu verða á þessa leið: „Ef hlutur er án uppihalds,
fellur hann til jarðar. Þetta var ölíum kunnugt, en það tók Newton
tuttugu og fimrn ár að sanna það.“
(Lauslega þýtt úr Sense and nonsense in Psychology
eltir H. f. Eysenck. Pelican Books A385, 1961.)