Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2011, Side 157

Þróun í örtækni (e. nanotechnology) og líftækni er einnig mjög ör og nánast á hverjum
degi má lesa um áhrifaríkar nýjungar á þessum sviðum. Slíkar breytingar geta valdið því
að framleiðsluvörur fyrirtækja verða skyndilega úreltar. Til dæmis getur sjálfhreinsandi
gler gert venjulegar gluggasköfur óþarfar. Á sama hátt getur ný rafhlöðutækni skapað
nýja markaði og notkunarmöguleika fyrir ýmsar rafeindavörur.
Loftslagsbreytingar
Nánast daglega heyrum við um afleiðingar loftslagsbreytinga á umhverfi, lífríki og
veðurfar. Breytingarnar skapa nýjar þarfir, en hafa einnig í för með sér margvíslegar
ógnanir. Það getur verið mikilvægt að fylgjast með umræðunni víða um heim því að
stjórnmálaumræða og breyting á almenningsáliti getur haft nokkuð snöggar afleiðingar,
til dæmis varðandi ferða- og flutningskostnað, staðsetningu orkufreks iðnaðar og
breytingar á hreinsun mengandi orkugjafa, svo dæmi séu nefnd.
Sreyft viðhorf
Dæmi um hugsanlega togstreitu í breyttu samfélagi er meðal annars að finna hjá
nágrönnum okkar, Norðmönnum. Velmegunin þar í landi hefur aukið launakostnað
verulega þannig að erfitt og dýrt er að fá starfsmenn, t.d. í fiskvinnslu. Samtímis hefur
samgöngutækni batnað mikið og veruleg hagræðing hefur átt sér stað á sviði flutninga.
I’etta hefur orðið til þess að Norðmenn senda nú heilfrystan þorsk frá Lofoten í Norður-
Noregi til Kína þar sem hann er unninn í neytendapakkningar og síðan sendur aftur til
Noregs til sölu í stórmörkuðum. Meira að segja grjótið í óperuhúsið í Ósló var flutt frá
Noregi til Kína þar sem það var slípað og síðan sent aftur heim.
Á sama tíma eru vaxandi áhyggjur af loftslagsmengun og áhrifum hennar á veðurfar. I
tengslum við það eru augu manna farin að beinast í æ ríkari mæli að samgöngum sem
'nengunarvaldi og má í því sambandi nefna umhverfisgjald sem nú er farið að leggja á
flugfarseðla. Því má velta upp spurningum eins og hvort hugsanlegt sé að umhverfis-
vitund geti orsakað samdrátt í flutningum og ferðalögum á heimsvísu. Hvenær gæti slíkt
farið að hafa áhrif? Gætu nýjungar í eldsneytistækni og stærri eða sparneytnari flugvélar
haft áhrif á þessa þróun? Allt eru þetta spurningar sem ómögulegt er að svara með vissu.
Það er þó auðvelt að sjá fyrir sér að þessir þættir muni geta togast á í framtíðinni, með
afleiðingum sem sumar eru kannski augljósar en aðrar eru okkur huldar.
Ahaettuþættir í brennidepli
1 skýrslunni Áliættuþættir á heimsvísu, sem nefnd var hér að framan, eru kortlagðar ýmsar
fegundir áhættu sem líklega munu eiga sér stað á næstu tíu árum (sjá mynd 4). I niður-
stöðum skýrslunnar eru dregnir fram ákveðnir áhættuþættir sökum mikilvægis og áhrifa.
Einn þessara áhættuþátta er alþjóðavæðingin, sem fjallað hefur verið um hér að framan,
°g síðan er það efnahagslegur ójöfnuður, en þessir tveir þættir eru dregnir fram
sérstaklega vegna þess að þeir tengjast annars konar áhættu. Efnahagslegur ójöfnuður
tengist þróun mála innan einstakra ríkja og alþjóðlegri þróun. Horft er á vaxandi
ágreining milli þjóða um hvernig standa skuli að áframhaldandi vexti og svo
endurvakningu þjóðernishyggju og lýðskrums innan þjóðríkja.
Þrír aðrir þættir eru nefndir í skýrslunni. Þjóðhagfræðilegt ójafnvægi tekur til flökts á
gengi gjaldmiðla, hruns verðmætra eigna og togstreitu milli rísandi hagkerfa og
skuldaálags í þróuðum hagkerfum. Einnig er bent á áhrif ólöglegra hagkerfa í tengslum
við ólögleg viðskipti, skipulagða glæpi og spillingu. Nettengdur heimur, mistök í opin-
berri stjórnsýslu og efnahagslegur ójöfnuður skapa jarðveg fyrir þessa ólöglegu starfsemi.
Kynning og tæknigreinar fyrirtækja og stofnana
1 5 5