Morgunblaðið - 20.11.1999, Blaðsíða 58

58 LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Valda varasöm prótín í kúa-
mjólk sykursýki í börnum?
ENN á ný er
ástæða til að vara við
því að leyfa innflutn-
ing á fósturvísum úr
norskum kúm. Um-
sökn um leyfi til slíks
innflutnings bíður nú í
landbúnaðarráðuneyt-
inu og virðist skammt
í afgreiðslu. Þessi end-
" Hrtekna aðvörun
byggist á því að nýjar
upplýsingar um sam-
band ákveðinna pró-
tína í mjólk og insúlín-
háðrar sykursýki í
bömum á aldrinum 0-
14 ára hafa nýlega
kömið fram í grein í
þekktu tímariti um sykursýki (Dia-
betologia, nr. 42, 1999, bls. 292-
296).
I umræddri grein er rakin dag-
leg neysla tveggja varasamra
mjólkurprótína, betakaseins A1 og
betakaseíns B, í tíu löndum eða
landshlutum. Samhliða neyslu á
þessum prótínum er sýnd tíðni
Ifeésúlínháðrar sykursýki bama á al-
drinum 0-14 ára, á 100.000 á ári, í
sömu löndum eða landshlutum.
I meðfylgjandi línuriti er sýnd
neysla prótínanna og tíðni syk-
ursýki í sama landi og löndin tíu til-
greind. Lönd í rannsókninni vom
valin þannig að þar væra fullnægj-
andi upplýsingar um hlutföll milli
kúakynja, að hlutföll milli prótíng-
erða innan hvers kúakyns sem not-
að var til mjólkur-
framléiðslu væru
þekkt og að lítið væri
flutt inn af mjólk.
A Islandi var heild-
arneysla á mjólk lang-
hæst allra þessara
landa, en neysla
óheppilegu kaseín-
anna A1 og B og tíðni
sykursýki næstlægst
allra landa. Aðeins
Þýskaland var með
lægri tölur, en þar var
mjólkumeyslan
minnst. Svíþjóð,
Finnland og Noregur
'voru í 2., 3. og 4. sæti í
mjólkumeyslu, en
óheppilegu kaseínin vora miklu al-
gengari þar en á Islandi og tíðni
sykursýki meira en tvöfalt hærri en
hér á landi. Vitað er að þessi kaseín
valda sykursýki í tilraunamúsum.
A myndinni sést að há tíðni syk-
ursýki og mikil neysla á óheppilegu
kaseínununum A1 og B fara saman
í verulegum mæli. Raðfylgni milli
þessara þátta var mjög há (+0.979)
og hámarktæk. Af því virðist mega
ætla að þarna geti verið um orsaka-
samband að ræða. Ef svo er, mega
íslendingar búast við veralegri
hækkun á insúlínháðri sykursýki
með því að flytja inn norska kúa-
kynið NRF. Tíðni á þessum óheppi-
legu betakaseínum er lág í íslenskri
kúamjólk, eins og fram kemur að
ofan, en mun hærri í mjólk norsku
kúnna.
Því miður virðist Þórólfur
Sveinsson, formaður Landssam-
bands kúabænda, ekki hafa áttað
sig á þessum veigamikla mun á
kynjunum, en hann segir í viðtali í
Degi 11. nóvember s.l. að „Þá séu
engar vísbendingar sem benda til
þess að mjólkin úr norsku kúnum
sé eitthvað öðru vísi en úr þeim ís-
lensku“. Þá verður einnig að leið-
rétta annan misskilning í máli Þór-
ólfs í sama viðtali. Hann virðist
halda að þessi mjólkurprótín hafi
áhrif á brjóstamjólk við það að
mæður með börn á brjósti neyti
þeirra, en því er hvergi haldið fram.
Þessi prótín era fyrst og fremst tal-
in varasöm þegar barnið er hætt á
brjósti og fær mikið af þessum pró-
tínum úr pelamjólkinni.
Rétt er að taka fram, að yfirdýra-
Stefán
Aðalsteinsson
Langliolísvegur 111 Sími 568 6500
www.fondra.is
iIíS
Hlín,

Opídfrókf. 10-18virkfldagaogfrákl. 10-16lauQardo9a.
* *.
Aðrir útsölustaðin
Handraðinn, Akranesi
Föndurborg, Borgarnesi
Setta, Stykkishólmi
AB-búðin, Ákureyri
Keriingarkot, Þorlákshöfn
1?
Það getur þú gert á auðveldan hátt
með PermEnamel litunum. Þeireru
fyrstu og einu gler- flísa-, leir- og
postulínslitirnir sem ekki þarf að
brenna og þola ofn, örbylgju og
uppþvottavél.
iia if&mmtun!
Mjólkurkýr
íslensku kýrnar eru
vistvænar graskýr, að-
lagaðar aðstæðum og
fóðri hér. Stefán
Aðalsteinsson telur að
innflutningur á fóstur-
vísum og sæði frá
Noregi gæti með tíman-
um útrýmt íslensku
kúnum.
læknir mun hafa gert það að skil-
yrði að ekki verði fluttir inn fóstur-
vísar undan öðrum foreldrum en
þeim sem séu arfhreinir að heppi-
lega erfðavísinum A2, sem ekki er
talinn valda sykursýki. Það er
góðra gjalda vert, en ef tilraunin
verður gerð og er talin hafa tekist
vel, mun innflutningi haldið afram.
Þá gæti ræktun NRF kúa á Islandi
að öllu leyti byggst á innfluttu sæði
frá Noregi. Þá er óvíst að Islend-
ingar ráði því hvaða gen fyrir
betakaseíni flytjast til landsins.
Auðvelt virðist vera að útrýma
geni fyrir betakaseín A1 úr íslensk-
um kúm með úrvali (skyndivali). Þá
yrðu allar kýr í landinu eingöngu
með betakaseín A2, sem ekki veld-
ur sykursýki, og betakaseín B
finnst ekki í íslenskri mjólk. Þá
gæti insúlínháð sykursýki orðið
enn sjaldgæfari í landinu en nú er.
Þá mætti hugsanlega vinna ís-
lenska mjólk í verðmætt barna-
mjólkurduft til útflutnings. Byrja
mætti á að arfgreina sæðinganaut.
Það mun kosta á bilinu 500-1000
krónur á nautið, svo að vel mætti
eyða í rannsókn á 500-1000 naut-
um. Rannsóknina má gera á frosnu
sæði.
Margs er að gæta við umbeðinn
innflutning á fósturvísum. Engin
áætlun liggur fyrir um heildar-
ávinning af honum. Að ofan er bent
á hættu á aukinni sykursýki. Hætta
á nýjum sjúkdómum í kúm virðist
geta orðið veraleg. Sumir þeirra
leggjast á sauðfé. Færeyjakúnni
var útrýmt með sæði frá Noregi og
nú búa menn þar við norskar korn-
kýr á húsi sumarlangt. Gömlu
heimakýrnar era horfnar.
íslenskar kýr mjólka vel við gott
atlæti. Þær eru vistvænar graskýr,
aðlagaðar aðstæðum og fóðri hér.
Innflutningur á fósturvísum og
sæði frá Noregi gæti með tímanum
útrýmt íslensku kúnum.
Viljum við láta okkar gömlu
heimakýr hverfa á næstu 20 árum?
Höfundur er doktor í búfjárvísindum
og fyrrverandi forstöðumaður nor-
ræns genabanka fyrir búfé.