Morgunblaðið - 20.11.1999, Blaðsíða 66

66 LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
-í
Fallegir sgfar
SEM ERFITT ER AÐ YFIRGEFA
OPIÐ:
Mán. - fös. 10:00-18:00
Fimmtud. 10:00-20:00
Laugard. 11:00-16:00
Sunnud. 13:00-16:00
TM ■ HÚSGÖGN
Síðumúla 30 -Sími 568 6822
- œvintýri likust
W
J
Parket ehf flytur i glæsilegt húsnæði að Bæjarlind 14-15
Frábær
opnunartilboð
Opið i dag laugardag frá kl 10-15
Allir sem staðfesta pöntun á borðaparketi
í dag fá undirlag og trélím ókeypis
Eik 14 mm gegnheil 2.890.- 2.190.-
Eik'0 mm gegnhei! 2.300,- 1.790,-
Merbau Umm gegnheiit 3.650,- 2.850.-
Merbau 10 mm gegnneiít 2.650,- 1.950.-
Eik natur borðaparket - ». : 3.500.- 2.890,-
Merbau boröaparket iþ>sk frami.) 4.-100.- 3.330,-
Fjöldi annarra tegunda á opnunartilboði
sem gildirtil 1. desember
Verið velkomhi
% Parket ehf
Bæjarlind 14-16, sfmi 554 7002, fax 554 7012
CHef hald
[56
Hef haldið niður mígreni í 2 ár - Frábært!
-1-
!)
UMRÆÐAN
ÍSLENSKT MAL
FJÖLDAMARGIR menn hafa
rætt við mig um málspjöll og
hverjar muni vera helstu rætur
þeirra. Okkur hefur komið
ásamt um að nefna nokkur
atriði: 1) vankunnáttu, 2) kæru-
leysi eða hugarleti, 3) erlend
áhrif, oft vísvitandi, og flokkast
þá undir hégómaskap (sbr.
nostalgía, gallerí, teater), 4)
stríðni eða ögrun, svona til að
gera „málstaglendum“ gi'amt í
geði.
Merkur Reykvíkingur hefur
sent mér afar vandað og efnis-
mikið bréf, bæði með hugleið-
ingum frá eigin brjósti og
spurningum sem sumar hverjar
eru þungar. Þessi maður hefur
beðið mig að dylja nafn sitt, og
skal það gert, en hann nefndur
með latneskri skammstöfun
N.N. (= nomen nescio, það er:
ég veit ekki nafnið).
Fyrst gefum við N.N. orðið:
„Kæri Gísli.
Eg þakka fjölbreytta þætti
um ísjenskt mál í Morgunblað-
inu. Eg vil helst ekki missa af
neinum þeirra þó að það gerist
stundum. Ég dáist að seiglu
þinni og annarra málvina við að
benda á gildi góðrar íslensku og
hjálpa okkur alþýðufólki að
meta hana, læra og varðveita.
Astkæra, ylhýra málið er ger-
semi. Þess vegna hlýtur okkur
að sárna þegar við heyrum jafn-
vel vel gefna menn tala kæru-
leysislega eða sletta útlendum
orðum, meira að segja fólk sem
vinnur mikið við að semja á ís-
lensku. Sumir tala t.d. sífellt um
ímail þegar þeir eiga við tölvu-
póst, eða að klikka á hnapp í
stað þess að ýta á hann. Þeir
nota orðið seifa í stað vista sem
íslenskumenn þafa lagt til að
notað verði. Ótrúlega margir
virðast hættir að gá að, athuga
eða kanna, nú tékka þeir á öllu.
Síðan er dílað við náungann en
ekki samið. Maður með fasta út-
varpsþætti tönnlast á orðinu
prinsipp. Stjórnandi menning;
arþátta slettir útlensku. í
barnatíma í sjónvarpinu var tal-
að um karakter persónu í
teiknimynd. Skilja börnin það?
Ég held að þetta stafi oft af
hugarleti og flumbruskap.
Menn sletta í stað þess að hugsa
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1032. þáttur
sig um andartak og tala síðan
móðurmálið.
A hinn bóginn veitir það
mikla ánægju að lesa og heyra
fagurt og ljóst mál. Þar eru
sumar þjóðsögurnar góð dæmi,
einnig Biblían. Biblíuna lesa
menn nú yfirleitt ekki fyrst og
fremst vegna málfarsins. Þó
hljótum við að taka eftir glæsi-
legum stílnum t.d. í Gamla
testamentinu. Nú er verið að
þýða alla Biblíuna upp á nýtt.
Ég vona að tign fyrri þýðinga
glatist ekki þó að reynt sé að
nálgast nútímann í málfari.“
Frá umsjónarmanni. Fyrst
þakka ég innilega orð N.N. í
minn garð. Um meginefni inn-
gangsins fjallaði ég rétt áðan,
en þá er eftir mál sem er mér
mikið tilfinningaefni, en það er
málið á Biblíunni og hversu því
hefur verið breytt, að ekki sé
talað um beygingu orðsins Jes-
tís í ýmsum nýrri ritum. Ég
ætla að reyna að stilla mig að
þessu sinni. „Ég vona að tign
fyrri þýðinga glatist ekki,“
sagði N.N. og það vona ég líka,
en er þó logandi hræddur um
það. Og hér skal ég gera þá
játningu, að mér til heilsubótar
les ég stundum Mattheusarguð-
spjall á ensku og þýsku, í út-
gáfum þar sem málið hefur
forna tign. Hitt er annað mál að
Markúsarguðspjall á gotnesku
er ansi þungt fyrir fæti, en
dásamlegt að eiga þá perlu.
Kveð ég nú N.N. að sinni.
★
Gunnlaugur er fornnorrænt
karlmannsnafn og mun merkja
hermaður. Fyrri hlutinn er
samur og í orðinu gunnur sem
bæði merkir valkyrja og orusta
og er þar að auki kvenheiti. Um
seinni hluta orðsins Gunnlaug-
ur eru mjög skiptar skoðanir.
Ég ætla ekki að flækja það
meira en orðið er, en fylgi Finni
Jónssyni og Vágslid, en þeir
setja -laugur í samband við
germanska orðrót sem táknar
helgun eða vígslu og kemur
skýrast fram í gotnesku sögn-
inni liugan sem merkir að gift-
ast. Liugan - laug væri þá eftir
2. hljóðskiptaröð, og Gunnlaug-
ur sá sem vígður væri orustunni
= hermaður. Ég læt þar við
sitja.
Gunnlaugur var býsna al-
gengt hér á landi í fomöld, en
mönnum með því nafni fækkaði
hlutfallslega talsvert mikið á 17.
og 18. öld. I fyrstu manntölum
er það mjög dreift, en tók fljótt
stefnuna á Norðurland, og um
miðja 19. öld er það orðið al-
gengast í Skagafirði og Eyja-
firði. Brátt varð Eyjafjarðar-
sýsla kjörsvæði þess.
Gunnlaugum hefur fjölgað
talsvert, og var svo upp úr þjóð-
hátíðinni 1874 um ýmis kappa-
nöfn úr Islendingasögunum. Ég
ímynda mér að Gunnlaugur 111-
ugason ormstunga frá Gils-
bakka hafi átt hér hlut að máli.
Mönnum hefur fundist saga
hans tilkomumikil.
A tímabili slepptu menn oft
síðari þættinum úr tvíhljóðinu
au, hljóðritað öy, og sögðu og
skrifuðu „Gunnlögur". Nú er
það liðin tíð.
★
Hlymrekur handan kvað:
Til vinstri fór Vilhjálmur lægri
í velferðarhollustu þægri,
ég segi það satt,
aðsvogekkhannhratt,
að ystur hann er nú til hægri.
★
Fegurra mál á ei veröldin víð,
né varðveitt betur á raunanna tíð;
og þrátt fyrir tískur og lenskur
og lýskur
það lifa skal ómengað fyrr og síð.
An þess týnast einkenni og þjóðerni
mannsins,
án þess glatast metnaður landsins.
(Einar Benediktsson: Aldamót (brot).
★
Auk þess hefur heyrst að nýir
menn væru „sestir við stjórn-
völdin í Stoke“. Þetta mun hafa
átt að vera stjórnvölinn. Það
orð merkir stýri eða stýrishjól.
Og í handriti síðasta þáttar féll
að hluta til niður nafn Þorkels
Jóhannessonar dr.med. Er
hann og aðrir beðnir velvirðing-
ar á þessum glöpum. Sömuleið-
is því að umsjónannaður hafði í
ógáti sleppt fáeinum línum úr
kaflanum um áttatáknanii'. Þar
kom m.a. fram að gamalt fólk í
Svarfaðardal sagði utangola, og
kannski náði norðangola sér
ekki á strik þar fyrr en með veð-
urfregnum í útvarpinu.
Ókeypis lögfræðiaðstoð
öll fimmtudagskvöld milli kl. 19.30 og 22.00 í síma 551 1012
Orator, félag laganema

fy'?ir COMPi
Sllum WUI ,ri
Epson 440 stylus alvöru Ijósmyndaprentari:
Sjón er sögu ríkari! • 4 bls. á min i svörtu
• Photoreal prentun • 2.5 bls á mfn f lit
• 720 pát • Tvö blekhylki!
Compaq Presario 5340 heimilstölva:
Hvort sem þú ert á netinu eða i þyngri
vinnslum þá er þetta vélin. 17* skiár,
mikið innra minni og öflugt rnótafd.
npaq skjár
> 400MHz AMD-K6 með
3Dnow og 512K L2
> 96MB innra minni
• 4MB skjákort 2XAGP
• 4,3GB UitraDMA diskur
> 32 X geisladrif
• 56K V90 mótald
> JBL 80W hátalarar
> Epson 440 prentari og prentkapall
A*
BT Skeifunni - S: 550-4444 • BT Hafnarfirði - S: 550-4020 • BT Kringlunni - S: 550-4499 • BT Reykjanesbæ - S: 421-4040 • BT Akureyri - S: 461-5500