Morgunblaðið - 09.06.2000, Síða 38

38 FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Andleg og skynræn gleði
Tónskáldaþing Þorkels Sigur-
björnssonar verður haldið í Eld-
borg við Svartsengi við Grinda-
vík í dag kl. 17.30. Bandaríska
tónskáldið William Harper
skrifar um Þorkel.
Á 18. ÖLD hafði í Vínarborg þróast tónlistar-
menning sem flestir íbúar borgarinnar tóku þátt
í: tónlistin átti sitt eigið tungumál sem íbúar Vín-
ar skildu og skynjuðu. Hver sem var gat skynjað
aðgengilegan og meðfæddan þokka Mozarts,
áreitið algleymi Beethovens og jarðbundna
manngæsku Haydns. I Vín skynjuðu áheyrendur
auðveldlega hárfín blæbrigði tónlistarinnar sem
báru með sér blæbrigði mannlegra tilfinninga -
fyndni, öfundar, kaldhæðni og sorgar. Þessi
tengsl tónlistarmanna og áheyrenda finnast nú
sjaldan í klassískum tónverkum.
I dag hefur klassísk tónlist að mestu verið yfir-
gefin sem lifandi listgrein - óperan missti sér-
stöðu sína sem ein helsta afþreying manna og
djasstónlistin tók við hennar hlutverki sem rót-
tæk tónlistarstefna sem átti rætur sínar í samfé-
lagi manna. Við lok síðari heimsstyrjaldar hópuð-
ust því mörg klassísk tónskáld, full gremju,
saman í ríkisreknum stofnunum og tónlistarakad-
emíum og sömdu tónlist sem ein-
kenndist af hávaða og loftþéttum
séreigindum. Klassísk tónlist get-
ur stundum virst Bandaríkja-
manni sem rykfallinn og yfirgef-
inn bær í Arizona þar sem aðeins
búa nokkrir gamlii' sérvitringar
með köttum sínum og neita að
færa sig um set.
Þó að Þorkell Sigurbjörnsson
hafi numið með nokkrum þessara
tónskálda - en þeirra á meðal eru
nokkur af leiðandi tónskáldum
Darmstadts og Bandarísku akad-
emíunnar - þá hefur hann aldrei
snúið baki við þeirri tónlist sem
einkennir samfélag hans. Tónlist-
arkennsla við Tónskólann í
Reykjavík og sterk tengsl Þor-
kels við íslensku þjóðkirkjuna
hafa reynst honum akkeri. Hann
hefur af hugmyndaauðgi teygt sig út í margar og
ólíkar áttir og fært þjóðfélagi sínu þá andlegu og
skynrænu gleði sem í tónlist hans býr.
Er ég hlýddi á verk Þorkels, „Góða nótt“, á
Voyages-tónlistarhátíðinni við Brown-háskóla í
Bandaríkjunum sl. haust heyrði ég melódíska lag-
línu sungna af messósópransöngkonunni Lynn
Helding. Uppbygging og flutningur laglínunnar
kallaði fram í huga mér bæði friðinn og mjúkan
styrkinn sem einkenndi flutning Janet Baker á
verki Elgars, „Sea Pictures.“ Tónlist
Þorkels flæðir úr breskum vötnum á
sama hátt og verk Elgars, Vaughn
Williams og Britten, en þessi tónskáld
tóku líkt og Þorkell öll mikinn þátt í
tónlistarlífi samfélags síns. í „Góða
nótt“ er einföldu og fallegu stefi end-
urtekið velt fram. Það er teygt úr því
og því þjappað saman aftur er það líð-
ur frá rödd söngvara til hljómsveitar
og til baka á ný. Áheyrandanum liður
eins og skartgripasali, ástfanginn af
gimsteini sínum, sé að sýna honum lit-
og ljósbrigði steinsins. Þó að ég sé enn
aðeins kunnur fáeinum verka Þorkels
þá virðist ein ákveðin tónlistarfor-
senda liggja að baki hverju verki. Sin-
fóníur Mahlers hljóma eins og þær
vilji gleypa allan heiminn. Verk Þor-
kels, líkt og japanskar haíkur, færa
hlustandanum aftur á móti aðeins
einn ákveðinn tónlistarviðburð. Sá grunur læðist
þó að áheyrandanum að væri fjöldi verka Þorkels
fluttur á einum tónleikum myndu verkin ná að
skapa sinn eigin heim. Ég hef heyrt að Þorkell
hafi nýlokið við gerð óratóríu í tilefni árþúsunda-
skiptanna þar sem leitað sé róta íslenskrar tón-
slistar. Ég spái því að á þessum tónleikum muni
heill heimur skapast og þetta er verk sem ég verð
að heyra og nota frumflutning þess sem afsökun
fyrir því að heimsækja ísland á ný.
Þorkell Sigurbjörnsson
Menning'
og nátt-
úruauð-
æfi -
Grindavík
Föstudagur 9. júní.
Eldborg í Svartsengi kl.
17.30.
Námur 1987-2000. Tón-
skáldaþing í Illahrauni (III),
frummælandi: Þorkell Sigur-
björnsson kynnh' eigin verk og
Mistar Þorkelsdóttur. Frum-
flutt ný hljóðrit af hljómsveitar-
verkum þeirra. Kammersveit
baltnesku fílharmóníunnar leik-
ur.
Bláa lónið kl. 20.
Illugi Jökulsson flytur
„Námaljóð" sitt um Jón Arason,
„Velkominn biskup", og önnur
ljóð á ljóð ofan og djasstríó
Árna Scheving rær á sömu mið.
Jenný við Bláa lónið kl. 22.
Tríó Eyþórs Gunnarssonar
ásamt Ellen Kristjánsdóttur og
fleiri gestum.
Mörk heiðni
og kristni
á Egilsstöðum
MÖRK heiðni og kristni er sýning
sem opnuð verður í Minjasafni Aust-
urlands á Egilsstöðum mánudaginn
12. júní kl. 14. Sýningin byggist á
fornleifarannsóknum safnsins og
Steinunnar Kristjánsdóttur fornleifa-
fræðings á minjum er tengjast iyrstu
trúskiptum Islendinga, kristnitök-
unni árið 1000. Fjallað verður um
trúskiptin út frá þeim merku munum
og minjum sem í ljós komu við fom-
leifauppgröft ái-in 1997-1999 á ann-
ars vegar torfkirkju á bænum Geirs-
stöðum í Hróarstungu og hins vegar
stafkirkju á bænum Þórarinsstöðum í
Seyðisfirði. Byggingarnar og mun-
imir verða settir í samhengi við þró-
unina í Evrópu á þessu tímabili og
uppmni og áhrifavaldar útskýrðir.
Merki hátíðarinnar:
Mörk heiðni og
kristni.
Styrkt af
Kristnihátíðar-
nefnd
Sýningin er styrkt
af Kristnihátíðar-
nefnd, Kristnisjóði og
Rannsóknarráði Is-
lands. Steingrímur
Eyfjörð myndlistar-
maður er hönnuður
sýningarinnar. Minjasafn Austur-
iands verður opið alla daga nema
mánudaga í sumar milli kl. 11-17.
M-2000
_ Föstudagur 9. júní.
Fræðasetrið í
Sandgerði.
r Kl. 20.30.
Mannlíf við opið haf -
Fyrirlestur um jarðfræði
Reykjanesskagans í umsjá
Hauks Jóhannssonar. Dag-
skráin er hluti af samstarfs-
verkefni Menningarborgar-
innar og sveitarfélaga.
www.sandgerdi.is.
Rvíkurhöfn - Miðbakki
Kl. 17.
Fíflaskipið er vel þekktur
fjöllistahópur sem ferðast á
eldgömlu skipi um heimshöfin
til að skemmta fólki. Sýningin
verður við skipshlið. Miðaverð
fyrir fullorðna er 5 kr. á kíló
upp að 80 kg eða 400 kr. en
150 kr. fyrir 6-12 ára. Ókeypis
fyrir 5 ára og yngri.
Fréttir á Netinu
vf>mbUs
\LLTAf= G/TTH\SA£} A/ÝTT
Mynd- ^
bönd í LÍ
í TENGSLUM við sýninguna Nýr
heimur - stafrænar sýnir era
myndbandasýningar kl. 12 og 15 í
sal 2, þeim hluta sýningarinnar sem
nefnist Islensk og erlend mynd-
bönd. I dag, föstudag, verða sýnd
tvö verk: Der Westen lebt eftir
Klaus vom Brach.
Klaus vom Brach er fæddur árið
1952, hefur unnið við gerð mynd-
bandsverka og er búsettur í Köln.
Sérsýningar á verkum hans hafa
m.a. verið í Ríkislistasafninu í Bonn
árið 1986 og í Abteiberg-safninu í
Mönchengladbach 1988. Hann hlaut
Dorothea-von-Stetten-verðlaunin
árið 1986.
Verkið Either or in Chinatown
eftir Gábor Bódy sem oft er kallaður
undrabam ungverskrar kvikmynda-
gerðar og fæddist í Búdapest árið
1946. Hann stundaði nám í sögu og
heimspeki við háskólann í Búdapest
árin 1964-71 og lauk námi við kvik-
myndaháskólann í Búdapest 1975.
Kvikmynd hans, Amerikanische
Ansichtskarten, hlaut verðlaun á
kvikmyndahátíðinni í Mannheim ár-
ið 1976.
Bódy hefur gert fjölda kvik-
mynda, sjónvarpsmynda og mynd-
banda.
Ljósmynd/Halldór Bjöm Runólfsson
Kyrrmynd af hluta hins hljómræna myndbandsverks „Hraun og mosi“, sem Steina Vasulka samdi fyrir Ljósa-
klif, hið nýja gallerí í vestanverðum Hafnarfírði.
Inn og út um gjótur
MYJVDLIST
Ljosaklif,
Hafnarfirði
MYNDBANDARENNSLI
STEINA VASULKA
Til 14. júní. Opið miðvikudaga til
mánudaga frá kl. 14-18.
LJÓSAKLIF er enn eitt smágall-
eríið sem er opnað á höfuðborgar-
svæðinu með pomp og prakt, metn-
aðarfúllum áformum og miklum
myndarbrag, þótt ekkert virðist fjar-
stæðara en menn geri sér ferð langt
út í hraunið í vestanverðum Firðin-
um til þess eins að sjá þar listsýning-
ar. En hjónin Einar Már Guðvarðar-
son og Susanne Christensen era
bjartsýn og vígreif enda verður að
segjast að fáir staðir á höfuðborgar-
svæðinu búa yfir eins miklum nátt-
úralegum töfram og hraunið um-
hverfis Ljósaklif.
Sýning Steinu Vasulka - Hraun og
mosi - er hluti af 2000-dæminu, sem
er reyndar eilítið skrítið vegna þess
að það hljómar líkast því að Hafnar-
fjörður væri tekinn með Reykjavík
líkt og hvert annað úthverfi. En ef-
laust hef ég eitthvað misskilið menn-
ingarborgakerfið, eða það hvernig
útfærslan er hugsuð. Það breytir því
þó ekki að hér er á ferðinni hörku-
sýning, sem ásamt „Myndhvörf“,
verki Steinu í Listasafni Islands,
telst meiri háttar hvalreki og skerpir
til muna þá mynd sem við geram
okkur af list hennar.
í Ljósaklifi hefur Steina komið
fyrir þremur skermum í myrkvuðum
salnum. Gestir sitja á stólum og
íylgjast með þegar myndbandið fer
af stað og upptökuvélin hverfur ofan
í gjótur og hraunsprangur. Við-
fangsefnið er nálgast frá öllum hugs-
anlegum hliðum, þó þannig að
skermarnir þrír sýna aldrei ná-
kvæmlega sama ferlið. Það er alltaf
einhver tímamunur á myndunum
sem birtast á tjöldunum þrem.
Stundum hverfist upptakan hratt,
fer í hringi líkt og upptökuvélinni
væri snúið á ási sínum, eða steypist
fram eins og foss.
Það væri of langt mál að fara ofan í
saumana á öllum tæknibrögðum
Steinu, en á ákveðnum tímapunkti
umbreytir hún hrauninu og mosan-
um með því að kubba myndefnið í
bita - svokallaða pixla - sem þó
halda áfram að streyma þannig að
raunsæ útlistun breytist í abstrakt
litaspil sem snýst og hnígur fyrir
framan áhorfendur. Hljóðið sem
fylgir myndmálinu undirstrikar það
sem Steina hefur ávallt verið meðvit-
uð um, að verk hennar era að granni
til hljómræn. Með því að vinna með
hreyfanlegar myndir öðlast list
Steinu tímanlegt gildi. En ólíkt svo
mörgum öðrum myndbandslista-
mönnum hefur hún óvenjusterka til-
finningu fyrir takti og ryþma.
Þannig má skoða þrískiptinguna í
„Hraun og mosi“ sem hliðstæðu sin-
fóníuhljómsveitar. Öðram megin eru
fiðlumar, hinum megin selló og bass-
ar, en í miðjunni ber mest á blásturs-
hljóðfæranum. Þannig er ekki aðeins
hægt að segja að verk Steinu sé mal-
erískt, heldur er það jafnframt mahl-
eriskt, því taktrænt séð nýtir hún sér
skjáskiptinguna líkt og tónskáldið
austum'ska nýtti sér hljómsveitina.
Stundum eru áhrifin líkust því að
hlustað sé eftir tærleik kammer-
sveitar, þar sem eitt og eitt hljóðfæri
sker sig greinilega úr hópnum en
jafnoft tekur hómófónískur alhljóm-
ur völdin og verkið streymir fram
eins og stórfljót.
Ef sýning Steinu Vasulka er til
marks um það sem Ljósaklif á eftir
að færa okkur mun ekki væsa um
galleríið. Það er komið til að vera
eins og allur vettvangur þar sem
hlutirnir eru ræktir af ástríðu og al-
vöra. Til hamingju með opnunina og
til hamingju með þetta frábæra opn-
unarverk!
Haildór Björn Runólfsson