Skírnir - 01.08.1907, Side 22

214
J afnaðarstefnan.
ríki, Hestöll með sameignarmarki, en þau eru að öllu
leyti miklu ómerkilegri en Útopía og Ríkið. Eg nefni
að eins eina bók þess kyns, sem mörgum Islendingum
mun kunnug, eftir Ameríkumanninn Edward Bellamy og
heitir Looking baekwards (þýdd á dönsku: Aar 2000—1889),
létt og skemtilega rituð.
Nú víkur sögunni til Frakklands. Þar í landi hafa
nýjar hugmyndir og hreyflngar alla jafna átt vísastan
griðastað. Um miðja 18. öld var þar uppi maður, er
margir telja merkastan í forfeðrasveit jafnaðarstefnunnar.
Það er Jean Jaques Eousseau, heimspekingurinn
mikli (f. 1712, d. 1778). Árið 1753 gefur hann út rit eitt:
L’origine de l’inegalité parmi les hommes, þýðir á ís-
lenzku Uppruni mannamunarins. Með öllu
æskunnar afli og fjöri, með sárbeittum vopnum rökleiðslu
og andagiftar vegur Rousseau í riti þessu að einkaeign-
inni. Hún er hið eilífa átumein þjóðlíkamans, sem gerir
allan mannamuninn. I árdaga voru allir menn jafn rétt-
háir, segir Rousseau, munurinn í lifnaðarháttum, í eign-
um, munurinn á siðgæðis og andans hæfileikum mannanna
er af þeirra eigin toga spunninn. Einkaeignin er orsök-
in;húner upphaf alls ills. Maður sá, er fyrstur tók upp
á því að girða landbrot og mælti: Góðir hálsar, þetta
land er mín eign, maðurinn, er tókst að flnna aðra menn,
sem voru nógu einfaldir til að trúa honum — sá kump-
ánn er hinn sanni höfundur borgaralegs félags. Óteljandi
styrjöldum, óteljandi landspjöllum, óteljandi mannavígum
og öðrum firnum mundi hafa afstýrt orðið, ef þá hefði
risið upp einhver og þrumað í eyru félaga sinna: Góðir
hálsar, varist að trúa þessum þorpara,. Glataðir eruð þér
ef þér missið sjónar á því, að ávextir jarðarinnar eru
allra eign, en sjálf er jörðin ekki eign nokkurs lifandi
manns.
Enn þá dýpra í árinni en Rousseau tekur þó annar
frakkneskur rithöfundur, sem sé Proudhon, sem stjórnleys-
ingjar (anarkistar) telja andlegan föður sinn. Proudhon
spyr: