Skírnir - 01.08.1907, Page 28

220
J af naðarstef n an.
eins og hvern annan sjúkdórn. Með góðu uppeldi er hægt
að gera það betra eða lækna það til fulls. Því verður
að leggja afarmikla áherzlu á uppeldi æskulýðsins, og er
þá ekki sízt nauðsynlegt að koma vinnusemi inn í æsku-
manninn. Bezt taldi Owen, að barnauppeldi yrði almenn-
ingsmál. — Eitt af boðorðum Owens, sem jafnaðarmenn
hafa síðar haldið hátt á lofti, var það, að hver maður
geti framleitt meira en hann þarf til viðurværis, ef hann
hefir að eins þau framleiðslutæki milli handa, er hann
þarf. Með öðrum orðum á hver maður, sem nennir að
vinna, að geta safnað í sjóð. Vinnuleysið telur hann, sem
fyr segir, slæmt kýli á þjóðlíkamanum, en hyggur, að það
hljóti að hjaðna, þegar vinnulaun og framleiðsla séu kom-
in í rétt hlutfall hvort við annað. Eins og nú sé ástatt
hafi verkamenn svo lítil kaup, að þeir geti ekki aflað sér
þess, er þeir þurfi, og því séu kröfurnar til iramleiðsl-
unnar minni en vera ætti. Þegar verkamaðurinn fer að fá
það kaup, er hann þarf til að lifa sómasamlega, eykst frarn-
leiðsluþörfin og þarfnast þá meiri vinnukrafts. Þá kemst
á samræmi milli framleiðslu og eyðslu og vinnuleysið
hverfur úr sögunni.
Eg verð að minnast snöggvast á þýzka heimspeking-
inn F i c h t e. Jafnaðarmenn telja hann með forfeðrum
sínum og er því maklegt að minnast hans. Kenningar
hans, sem jafnaðarstefnuna snerta, eru í stuttu máli þess-
ar: Allir menn, sem í heiminn fæðast, eiga rétt á að
lifa. Þenna rétt á ekki eg fremur en þú. Hann eiga allir.
Allir vilja lifa þægilegu lífi. Það gerir hver maður í skjóli
þess, að hann er lifandi vera og menskur maður. Nú er
ekki einn öðrum fremur gæddur þessum gáfum. Allir
eiga því jafnan rétt á að lifa þægilegu lífi. En eins og
ástandið er nú, er velmegunarmunurinn svo mikill, að al-
menningur nýtur alls ekki þessa réttar síns. Þessu verð-
ur að kippa í lag, og veita öllum, sem vinna vilja, kost
á þessum rétti. En skyldan til að sjá um, að hver mað-
ur fái að nota vinnukraft sinn, liggur á herðum ríkisins.
Fichte reisir því næst í huganum fyrirmyndarríki með