Skírnir - 01.01.1912, Blaðsíða 47

Lífsskoðun Stepliáns G. Stephánssonar.
47
anir þeirra eru sð myndast og mótast svo lengi, sem skáldunum
vex fiskur um hrygg.
Skáldin fjalia sjaldan um vitsmunaefni, meðan þau eru ung.
Þá er þeim tamast að elda yrkisefni sín við afl tilfinninga og skap-
brigða, og á því reki grípa þau oftast. til einkamála sjálfra sín.
En þegar þau vaxa að árum og aldri, tekur skynsemin við taum-
haldinu smámsaman, og þá koma lífsskoðanirnar í ljós, ef þær
koma nokkurn tíma.
Sum skáld ná aldrei hátt í þ e s s u m efnum, þó að þau verði
gömul og víðfræg. Þau geta kveðið vel og náð mikilli þjóðhylli,
þótt þau hafi lítið mannvit að bjóða, ef þau eru leikin í þeirri
list, at blása á munnhörpu tækifæra og tyllidaga, náunganum til
eftirlætis. Þau skáld geta gripið vel niðri, náð hlýjum tónum og
strengjahreim. En þau fá naumast útsyn yfir upplönd mannfólags-
málanna, og sjaldan munu þau skygnast langt niður í þann djúpa-
dal alþ/ðunnar, sem lífsbaráttan háir í hildi sína og hjaðningavíg.
Það gera þau skáldin helzt, sem eiga sór mannvit mikið.
Spekingarnir hafa um ótal aldir farið í dypstu grafgötur mann-
heima til að leita að sannleikanum. Og nú um nokkra mannsaldra
hafa þeir beitt sjónaukum í þá áttina að lesa lög hnatta og himin-
tungla. Skáldin hóldu sér lengi við þau efniu, sem skyldari voru.
hjarta og tilfinningu. En nú eru þau komin undir merki spek-
inganna, sum þeirra að minsta kosti. Og skáldunum er vorkunn,
þó að þau hallist á þessa sveifina. Síðan þjóðmálamennirnir tóku
að ranghverfa sannleika landsmálanna og gera ýmist úlfalda úr
myflugunni eða mýflugu úr úlfalda, svo að engu orði er trúandi
nema rannsakað sé — þá hlutu þeir mennirnir, sem næmust hafa
augun og skýrasta sjónina, að leggja orð í þjóðmálabelginn, þó
að ekki væri til annars en að stinga þá títuprjónum, sem blaðra
flekkóttu tungunum.
Hvað er sannleikur?
Eitt af yngstu kvæðum Stepháns heitir þessu nafni, og er það
þrungið af lífsskoðun höfundarins. Spurningin er æfagömul. Hún
er miklu meira en 1900 ára. Spurningin var orðin margþvæld, þegar
Pílatus varpaði henni fram í réttarsalnum forðum daga, og síðan
hefir hún orðið vfðfræg að endemum, svo vítt sem kirkjur eru
bygðar. Pílatus bjóst ekki við því, að spurningunni myndi verða
svarað til hlítar á sinni tíð. Hann vissi sínu viti, þessi kaldhæðni
karl. Hann vissi það, að spekingar fornaldarinnar vóru búnir að
þvæla spurninguna og hugtakið milli sín og fara í hráskinnsleik um