Skírnir - 01.01.1912, Side 49

Lifsskoðnn Stepháns G. Stephánssonar. 49
Þetta er neitun á móti rótttrúnaðinum og vefenging á gildi
játningarritanna. Þetta er og neitun á þeirri kenningu, a5 heim-
urinn sé af engu gerður. Stephán stendur þarna á steinsteyptum
grunni þeirra heimspekinga og fræðimanna, sem fullyrða að efnið
sé eilíft, hafi altaf verið til, og lífið sömuleiðis — upphafslaust, enda-
laust.
Skáldið segir að sannleikurinn verði eigi handtekinn. Hann ei
þvílíkur sem sólargeislinn, sem kerlingin ætlaði að handtaka og bera
í svuntu sinni inn í gluggalaust hús. Hún gat ekki svuntulagt
sannleikann — gamla skarið!
Stephán G. Stephánsson ræður betur við sannleikann. Og þó
kemst hann ekki fyrir í einu kvæði. Sá sem skýtur einni ör af
álmi út i heiminn í þeim vændum að hitta hann, — sá maður hittir
ekki markið. Hann hittir ekki heiminn með örinni. Og Stepháni
fer þvílíkt sem þeim manni mundi fara, í kvæði sínu. Sá sem les
kvæðið, veit ekki að þvi búnu, hvað sannleikurinn er i raun og
veru. En hitt er hægt að sjá á kvæðinu, hvernig lífsskoðun höf-
undarins er háttað, inn við beinið.
Sannleikurinn verður ekki skýrður eða skilgreindur í einu kvæði.
Trúarbragðahöfundar og heimspekingar hafa lagt sig i Iíma og verið
að alla æfi sína, og þeir hafa þó ekki getað sagt með sanni kenni-
mörk á sannleikanum. Og þó er efnið enn þá síður meðfæri skáld-
skapar heldur en heimspekiunar. Efnið er kalt og skynsamlegt,
vítt og breitt og langt, og hallfleytt. Þeim verður heldur dimt fyrir
augum, sem rýna í þessi efni, af því að sjónin er svo dauf og
dáðlaus, og ekki nógu langdræg. Vísindin hafa reyndar varpað ljósi
sínu yfir mörg óljós efni, sem dulin voru í djúpum fjarlægðum á
dögum Pílatusar. Hann sat í miðju því myrkri og hátt í þeim
kulda, sem gleðilaus heimspeki og hjartalaus lífsskoðun
andar um lifsins eyðulivitu sanda.
Meistarinn, sem PÍIatus dæmdi til dauða, var vissari í sinni
sök. Hann var ekki í vafa um hvað væri sannleikur og insti kjarni
hans: Trúin á föðurinn og kærleikurinn til mann-
a n n a.
Stephán segir í kvæðislok:
Þau reynsluspor, sem menning manna hækka
og miða fram, er sannleikurinn eini;
þvi hann er líf, en stendur ekki á steini.
Og sjálfnr guð má sig fyrir honum lækka.
Þetta er viturlega mælt og mikið efni í þessari einu visu. En þó
4