Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Page 4

Nokkrar athugasemdir
um fjórðungaþingin.
Grágás lýsir þingaskipun lýðveldisins á þá leið, að þrjú væru
skapþing á ári hverju, vorþing, alþing, og leið1). í annan stað gjörir
hún mun á alþingi annarsvegar, og héraðsþingum hinsvegar. Telur
hún bæði vorþing og leið til héraðsþinga, og auk þeirra eitt þing, er
hún eigi telur til skapþinga. Það er fjórðungsþingið. Þess þings getur
hún aðeins á einum stað, í Vígslóða Staðarhólsbókar. Þar segir svo:
Sakar þær allar sem verða með mönnum er rétt at sökia
a alþingi. ENda er rétt at sökia a heraðs þingvm. hvart sem
þat er a fiorðunga þingum þa er þav ero havfð. oc fiorðungs
menn allir eiga þar saman sócnir. Enda er rett a varþingom
þeim ollom er aðiliar ero allir samþinga. oc sva þeir menn allir.
er fyrir söcom ero hafþir2).
Þetta ákvæði sýnir það ljóslega, að fjórðungaþingin voru ekki
haldin að staðaldri, er það var ritað. Það er aðeins gert ráð fyrir,
að þau kunni að vera höfð. Að þau hafi sjaldan verið haldin, og
þeirra litið gætt um þær mundir, styrkist og við það, að Grágás getur
þeirra hvergi nema á þessum eina stað, og að hún telur þau eigi í
tölu skapþinganna, hinna reglulegu þinga.
Aðrar heimildir geta fjórðungaþinganna á nokkrum stöðum. En
mjög ná þær frásagnir skamt, og er saga þinga þessara því mjög á
huldu. Er og fátt eitt af þeim sagt, í því, sem ritað hefir verið um
stjórnarskipun og réttarfar lýðveldisins. í grein þessari skal því reynt
að athuga heimildirnar nokkru nánara, ef vera mætti, að af þeim yrði
ráðið eitthvað fleira um fjórðungaþingin, en hingað til hefir verið
talið unnt.
Grágás segir í ákvæði því, er vísað var til hér að framan, að
fjórðungaþingin séu þing er »fjórðungsmenn allir eiga þar saman sókn-
ir«. Þetta sýnir, eins og sjálft nafn þinganna, að þau voru þing fyrir
fjórðunginn. Þau eru því nátengd fjórðungaskiptingu landsins. Af
þessu má ráða það, að fjórðungaþingin séu eigi eldri en fjórðunga-
1) Grg. I. a. 140, II. 277.
2) Grg. II. 356.