Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Side 32

30
Þá eru enn ódregin í dilkana þessi nöfn: Síreksstaðir og Höku-
staðir (líka ritað: Hakast. Hauksst. og Haukust. — Torfhalast. má lík-
lega telja meðal hinna austrænu). Valla þarf að efa mannkenningar
þessara nafna, en óvissara er um ætternið.
Nú vildi eg enn forvitnast lítið eitt meira um bæjanöfnin í Ln.
Helst um það, hvort fleiri muni kend við menn eða eitthvað annað
— og helst aðeins yfir landnámstímabilið. En ekki er tiltök að
greina aldur nafna með nokkurri nákvæmni. Sá eg því ekki annað
fært en reyna að hirða alt, sem Ln. hermir um býli manna. Þar (á
bls. 223 eða 159) er þetta fágæta dæmi um aldur bæjar: Héðinn
mildi, »er Svalbarð ljet gjöra XVj vetrum fyrir kristni« — þ. e. árið
984. Þetta mun vera með yngstu nöfnunum, og fá þeirra er hér grein-
ir, yngri en »fyrir kristnk, eða frá 9. og 10. öld.
Bæjanöfn þau er eg tók til greina, urðu að tölu nákvæmlega
600. En vitanlega er vafi um sum nöfnin, bæði þau er eg tók og
slepti, og það á fleiri en einu sviði. Reyndi eg þó að fara eftir lík-
indum á öllum þeim stöðum í Ln., sem vafanöfnin eru nefnd, bæði
um það, hvað væru bæjanöfn, eða önnur örnefni og víðtækari, og
líka um það, hvar Ln. er að segja frá öðrum örnefnum en bæjum,
þeim örnefnum, er þó urðu síðar en frásagan gerist, að almennum
bæjanöfnum. Slík nöfn eru býsna mörg, og vísast hefur allur fjöldi
þeirra bæja verið bygður þegar Ln. er rituð, þó ekki nái svo langt
frásögn hennar. Dæmi: Tröllaskógur, Reyðarvatn, »Strandir báðar«,
Varmidalur, Víkingslækur (6 nöfn í einni sveit), Eyrarbakki, Mógilsá,
Leirulækur, Skutulfjörður (ísafj.), Þingeyrar, Norðfjörður. Þessum nöfn-
um og ótal fleiri er slept af því, að Ln. segir frá þeim í öðru sam-
bandi en við ábúendur þar.
Aftur á móti eru tvítaldir bæir þeir, sem í Ln. hafa tvö nöfn
(Brekkur = Sumarliðabær, Jörundarholt = Garðar á Akran. o. s.
frv.). En ekki eru tvö nöfn gerð úr minni breytingum á sama nafni:
Vífilsstaðir = Vífilstættur, Nes og Gufunes, er vera mun hið sama1 2).
Eftir því sem eg komst næst, með slíkum hætti, urðu mannkendu
bæjanöfnin 233 eða við 39°/0; en hin 367, og um 61 °/0 af þeim öll-
um. Er þó ennfremur vafi um fáein nöfn hvort þau eru kend við
menn eða annað. Gætu jafnvel tvö samnefni haft tvens konar inerk-
1) Skyldastur þessum nöínum er Staðarhóll — svo og ambögu nöfn,
sem ekki eru í Ln.: Staðastaður, Staðarhraun, Staðarhöfði, Bólstaðarhlíð o. fl.
2) Sjá Ln. 1843, bls. 55 og 143. í registrinu er að visu »Nes við Seltjörn*.
En Ketíll gufa hefur valla sest að nær Ingólfi en i Gufu n e s i, og honum til
meiri ama, eða á tveimur svo nálægum stöðum.