Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Page 67

65
á milli og talsverðu smáhrísi á holtunum; þessi holt heita einu nafni
Purkeyjarásar (79). Neðst í þeim við sjóinn heitir Raftatangi (80), en
getur þó naumast borið tanga-nafn; þar hefir verið lent stundum í
lítilli malarvík, vestan til við dálítinn hól. Rjett þar fyrir framan er
dálítill hólmi, kallaður Raftatangastöng (81). Þar austur-undan eru
háir hólmar, kallaðir stangir. Syðsta stöngin er mjó strýta, vaxin mest
að ofan og heitir Arnarstöng (82). Þar suður af er ey, sem heitir
Litla-Purkey (83), rjett vestur-undan Skáley og nálægt henni. Austur
undan Purkeyjarásunum gengur fram nes, sem heitir Skálanes (84).
í því sunnan-til og ofan-til er göinul tótt, ekki mjög stór; ekki ósvip-
uð skemmutótt í tveimur eða þremur stafgólfum. Ekki get jeg skilið
til hvers bygging hefir verið á þessum stað. Fyrir norðan þetta nes
er annað nes; vík er á milli þeirra vestur úr vöðlunum. Þetta nes
heitir Digranes (85); bæjarmegin við það er borg, kölluð Digranes-
borg (86). Landnorður undan Digranesi eru mörg holt; nyrst, næst
Brandásaflóa, eru tvö holt, hæst nyrst. Þessi holt heitp Byrgisásar
(87). Undir klettunum að norðanverðu er rúst af litlu grjótbyrgi, ekki
stærri en svo, að rúmar 3 eða 4 kindur. Neðan frá Purkeyjarásum,
að norðanverðu upp með Digranesborg og upp í Brandásaflóa að
vestanverðu við Byrgisása, gengur kelda eftir flóasundunum, rótlaust
foræði. Þessi kelda heitir Vonda-kelda (88). Magnús fóstri minn ljet
byggja í tveim stöðum brýr yfir hana. Ein brú var á henni áður. Nú
er þetta alt sokkið, þó enn sjáist fyrir brúarendunum. Nokkuð austur-
með sjónum frá Digranesi og suður-undan Byrgisásum er Rauða-
lœkur (89); rif er þar yfir við sjóinn (vaðlana) og tjörn fyrir ofan; í
hana rennur vatn úr flóunum í kring, mest úr Brandásaflóa, og eru
sumstaðar skurðir og djúpir pyttir við tjörnina. En að Rauðalækur
falli úr Álftatjörn (nú Lómatjörn) eins og landamerkjaskráin frá 1493
segir, nær engri átt, eða eftir feninu, úr Álftatjörn upp í damminn
(þ. e. Saurpoll) nær heldur engri átt. Sama er að segja um landa-
merkjaskrána 1505 hjá sjera Bjarna Sumarliðasyni. Þetta hefir líka fljótt
sjeð jafn-vitur maður og Daði sýslumaður í Snóksdal, og þau landa-
merki, sem hann setti, eru samhljóða eldri og yngri landamerkjum,
og þeim landamerkjum, sem nú eru í gildi, þó mjer finnist þar glögg-
ast og rjettast að orði komist á þessum stað: »yfir þvera mýri milli
Steinsholts og Arnarholts«. Fyrir sunnan Rauðalæk er Marknes (90).
Það gengur langt suður í vaðlana fremst (syðst); á því er hár kletta-
tangi, grasi vaxinn. Efsta holtið í Marknesi heitir Hnífsholt (91). Fyrir
sunnan Marknes er Marklækur, sem skilur Dagverðarnes og Arnar-
bæli. Fyrir ofan Marknes eru þrjú stór holt, sem heita Brandásar (92),
og hafa heitið það um all-langan tíma, þó áður hjetu þeir annað. Neðsti
9