Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Page 78

76
Þannig ber raunar alt að þeim sama brunni, að sjera Jón hafi
verið veginn mjög skömmu eftir landgöngu ræningjanna. Nú segir í
grafskriftinni á legsteininum að sjera Jón hafi verið veginn 17. júlí.
Er það vafalaust rjett. Því að jafnvel þótt svo líti helzt út af frá-
sögnum þeirra sjera Ólafs og Kláusar að ræningjarnir hafi gengið á
land að kvöldi þess 16. þá verður ekki sjeð, að sjera Jón hafi verið
veginn þegar fyrir miðnætti.
En er skorið skal úr því, hvort ræningjarnir hafi heldur gengið
á land mánudagskvöldið 16. júlí eða þriðjudaginn 17. júlí, eins og
Björn á Skarðsá ritar, þá er það að segja, að líkara er til, að land-
gangan hafi orðið árla á þriðjudagsmorgun. Mun fremur mega líta
svo á, að sjera Jón eigi við, að hann hafi verið í kirkju sinni þann
morgun, heldur en mánudagsmorguninn. Ýmislegt í frásögnunum, sem
ekki verður tínt til hjer í þessu sambandi, bendir fremur til þess, að
landgangan hafi ekki orðið fyr en árla dags á þriðjudaginn.
Sjera Ólafur kom aftur heim til Vestmannaeyja 6. júlí næsta ár.
Hann var kvæntur systurdóttur sjera Jóns og hefur að líkindum látið
gera þennan legstein, ef ekki fyr, þá skömmu eftir 1634, er hann tók
við brauði sinu aftur.
Þegar sjera Jón var jarðaður á Kirkjubæ, virðist ekki hafa verið
þar nein veruleg kirkja. Landakirkja, sem ræningjarnir brendu, hafði
verið reist (á Fornu-Löndum) 1573. Sjera Jón hefur sennilega átt við
þá kirkju, er hann kvaðst hafa verið í kirkju sinni um morguninn,
þann dag er hann var veginn. í frásögnunum um Tyrkjaránið er ekki
getið neinnar k.irkju á Kirkjubæ. Aftur á móti er getið um kirkju á
Ofanleiti þá; og enn um miðja síðustu öld var þar gamalt bænhús,
sem nefnt var kirkja. Á Kirkjubæ var einnig bænhús alt fram á síð-
ustu öld; það mun hafa staðið þar, sem kirkjan hafði staðið áður.
Um síðustu aldamót stóð þar hjallur,1) sem enn var þá nefndur »bæn-
húsið«. Kringum hann hafði þá til skamms tíma vottað fyrir kirkju-
garði og leiðum, en var þá alt sljettað út.2)
Þegar Gísli Lárusson skýrði mjer frá fundi legsteinsins og afráðið
var að flytja steininn til Þjóðminjasafnsins, bað jeg hann senda mjer
skýrslu um fundinn og fundarstaðinn, með uppdrætti, ef unt yrði, og
gerði hann það. Þareð skýrsla þessi ásamt uppdrættinum er að ýmsu
leyti upplýsandi um kirkjugarðinn og »bænhúsið« á Kirkjubæ birtist hún
hjer í heilu lagi, enda þótt sumt í henni hafi þegar verið tekið fram.3)
1) Eða hlaða, sbr. skýrslu Gísla Lárussonar hjer fyrir aftan.
2) Um þetta sjá Árb. 1907, bls. 13, í ritgerð eftir Brynjólf Jónsson frá
Minna-Núpi.
3) Uppdrátturinn, sem hjer er prentaður með, er gerður eftir uppdrætti Gisla.