Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 49

GRÖP í ÖRÆFUM
51
svarar „rennuhúsið" í Stöng til IV í Gröf. Búrið í Stöng svarar
einna helzt til VII í Gröf, sem er hús með timburstafni fram á
hlaðið vestast í bæjarröðinni, og gefur það ásamt VI, sem einnig
snýr timburþili fram á hlaðið austan við skálann, bæjarhúsunum
í Gröf allt annan svip en kunnur er á nokkrum öðrum fornbæ.
Hugsanlegt er, að burstir sem þessar séu upphaf að burstabæjar-
stílnum, en vart hefur sú þróun þó gerzt í Austur-Skaftafellssýslu.
Daniel Bruun hefur eftir fólki austur þar, að sá stíll hafi v$rið
tekinn upp vegna þess að hann þótti fegurri20). Ummæli hans benda
til þess, að burstabæjarstíllinn sé ekki ýkjagamall þar.
Einn bær er enn til furðu svipaður í útliti því sem var í Gröf,
en það er bærinn á Keldum á Rangárvöllum. Þar er eitt langhús
með bæjardyraburst á miðjum langvegg. Vesturendi langhússins er
nefndur skáli, en austurendinn hefur löngum verið búr. í fram-
haldi af bæjardyrum eru göng til eldhúss. Vestan langhússins er
baðstofuhús, nú undir bárujárni, og snýr stafni fram á hlaðið, en
austan langhússins eru 4 hús samhliða, tvær skemmur, smiðja og
hjallur, og snúa burstirnar einnig fram á hlað. Enn fremur er
framlína bæjarins brotin um mitt langhúsið, og eru bæjardyrnar
á horninu, þar sem húsin skaga lengst fram á hlaðið, alveg eins
og í Gröf. Á 19. öld var svipurinn þó enn djúpstæðari. Þá var
bakhúsið baðstofa, en burstahúsin sitt hvorum megin langhússins
voru skemma og eldhús að vestan, en smiðja að austan.
Svo sem fyrr getur, eru bæjardyr og skáli (I og 11) í einni tóft
og hafa líklega verið ein byggingarleg heild undir einu þaki. Sér-
stakt þak hefur þó verið yfir hinum ytri dyrum, sem lágu út í
gegnum framvegg hússins. Bæjardyrnar eru skildar frá skálanum
með timburþili, en ekki er unnt að sjá, hvort það hefur náð alla
leið upp að þaki eða aðeins upp að þvertré, sem væntanlega hefur
legið þvert yfir skálatóftina í veggjapallahæð eða rúmlega það.
Svipuð afstaða þils og bæjardyra hefur verið í Skallakoti og Stöng,
en sá er mestur munur, að í Gröf er þiljaður frá mjór gangur, en
á hinum stöðunum allstórt herbergi, sem jafnvel hefur verið hólfað
í smærri klefa með þiljum.
Austurendi skálans í Gröf hefur einnig verið þiljaður frá, og
hefur verið allstór klefi í skálaendanum. Hvort hann hefur verið
nefndur klefi, kvennaskáli eða eitthvað annað, skal látið ósagt, en
þess má geta, að líklega hefur skálanum í Stöng verið skipt í