Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Blaðsíða 92

94
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Meðal íslenzkra beinafunda er þessi næsta sérstæður. Ekki getur
hér verið um fornmannagröf að ræða. Staðurinn væri að vísu til-
valinn fyrir kumlateig frá Höfða; það voru einmitt slíkir staðir,
sem fornmenn vildu heygja menn á. En þess eru engin dæmi, að
fornmönnum hafi verið hrúgað í eina gröf mörgum saman, og yfir-
leitt er allt yfirbragð þessa fundar annað en vera mundi, ef forn-
mannagröf væri. Óhætt er að fullyrða, að svo er ekki. Þó er hitt
enn augljósara, að ekki eru þetta bein kristinna íslendinga. Ekki
hefði þeim verið fleygt í dys á óræktarmel í rúmlega örskots fjar-
lægð frá kirkjugarði, nema þá ef verið hefðu sakamenn. En hér
er enginn aftökustaður, og svo margir menn hafa ekki verið teknir
af lífi í einu í héruðum.
Eina viðhlítandi skýringin er sú, að hér séu fundin bein útlendra
manna, sem landsmenn hafa ráðið af dögum sem réttdræpa. Kemur
það vel heim, að einmitt á þessum slóðum hefur gerzt sá atburður,
sem talsvert hefur verið rómaður á seinni tímum, er í bardaga
sló milli Islendinga og yfirgangssamra Englendinga og íslendingar
báru hærri hlut. Þetta gerðist 1431, og munu bein þessi vafalaust
vera frá óeirðum þessum, enda hafa allir talið það sennilegast,
sem um beinafundinn hafa hugsað. Rannsókn beinanna, sem birtist
hér á eftir, styrkir þessa niðurstöðu mjög, og að öllu samanlögðu
má hún heita óyggjandi.
I tilefni af beinafundinum skulu hér rifjaðir upp þeir atburðir,
sem hann geta varðað.
Óspektartímabil allmikið var hér á landi í upphafi 15. aldar og
olli því sókn Englendinga til landsins. Meðal annars fóru þeir
víða fyrir norðurlandi með ránum og gripdeildum, enda voru þeir
í rauninni í eins konar stríði við dansk-norska konungsvaldið út af
verzlun og fiskveiðum hér við land, og er af þessu öllu allmikil
saga, þó að heimildir séu gloppóttar1).
Hannes Pálsson hirðstjóri segir í skýrslu sinni um framferði Eng-
lendinga hér á landi á árunum 1420 til 1425: „Á sama ári (þ. e.
1420) komu þrjú skip til hafnar, nefndrar Skagafjörður, nálægt
biskupssetrinu Hólum. Mikill mannfjöldi steig á land af skipum
þessum, þar á meðal maður nokkur að nafni Richard, sem þetta
1) Gott yfirlit um þetta efni: Björn Þorsteinsson, Sendiferðir og hirðstjórn
Hannesar Pálssonar og skýrsla hans 1425. Skírnir 1953, bls. 136 o. áfr.