Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Side 56

58
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
baðstofan aftasta bakhúsið, en fremstu hús sitt hvorum megin bæj-
ardyra eru stofa og skáli. I sunnlenzkum bæ er baðstofan fremst
húsa öðrum megin bæjardyra, en hinum megin þeirra er stofa. Skáli
er aldrei á þeim bæjum. Þessi stöðumunur baðstofunnar mun vera
gleggsta einkenni þessara bæjarstíla og eldri en burstastíllinn og
hin einfalda húsaröð sunnanlands, eins og bærinn í Sandártungu
sýnir. (Samkvæmt þessu er bærinn á Keldum á Rangárvöllum nán-
ast í norðlenzkum stíl, eins og allir þeir bæir, sem eru í vörzlu
Þjóðminjasafnsins, og munu nú fáir bæir til í hinum gamla, sunn-
lenzka stíl). Það er auðvelt að geta sér þess til, að norðlenzku bæ-
irnir hafi þróazt frá svipuðum bæ sem þeim í Gröf. Hin sunnlenzka
húsaskipan virðist aftur á móti hafa þróazt frá baðstofulausum
bæ eða bæ þar sem baðstofan var sérstætt hús, eins og raunar
virðist hafa verið í Þjórsárdal, (hafi þar verið baðstofur). Bað-
stofunafnið sýnist þar hafa færzt yfir á skálann. Þetta eru þó
aðeins getgátur, og enn þarf að grafa upp margar bæjarrústir áður
en samhengið í sögu íslenzkrar húsagerðar er orðið sæmilega Ijóst.
VI hefur hér að framan verið nefnt eldhús, en sú nafngjöf bygg-
ist eingöngu á hinni miklu ösku, sem er þar í gólfinu. Það nýstár-
lega við þetta hús er timburstafn, sem virðist hafa verið framan
á því, en um húsið er raunar fátt hægt að segja, vegna þess hve
það var illa farið.
VII hef ég nefnt húr hér að framan, en ekki er það svo að skilja,
að það sé eins og þau búr, sem áður eru kunn. Þarna var aðeins
far eftir einn sá í gólfi, ekki stórt, og vafasamt að sár hafi staðið
í því, þegar bærinn fór í eyði. Hverfisteinninn, sem lá á hillunni,
gæti jafnvel bent á að húsið væri skemma. Eldstæðið kemur einnig
ókunnuglega fyrir sjónir í búri og einnig hin mikla aska í gólfinu.
Þó hallast ég helzt að því, að þetta sé matargeymsla, og styð það
við sáfarið í gólfinu, keröldin tvö, sem leifar fundust af og hinn
brotna kvarnarstein. Ef til vill hefur verið reykt kjöt í þessu húsi
á haustin og þess vegna er eldstæðið þar. Það skal þó tekið fram,
að ekki eru kunn dæmi þess úr rituðum heimildum, að kjöt hafi
verið reykt til forna, og er raunar hvergi vikið að því á hvern hátt
það hefur verið geymt. Skúli Guðjónsson álítur, að það hafi einkum
verið saltað og máske einnig þurrkað48), en raunar eru hvað fá-
tæklegastar heimildir um að kjöt hafi verið þurrkað á Islandi, nema