Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 67

gröf í öræfum
69
Vegginn, og eru talsverðar líkur til að þar hafi læk verið veitt inn
í bæinn. I baðstofu var eldstæði byggt inn í vegginn vinstra megin
dyra og yfir eldleifunum lá mikið af smásteinum; var það allt mjög
sprungið vegna snöggra kælinga, er vatni hefur verið ausið á stein-
ana og eldstæðisveggina. I baðstofunni sáust merki til, að breiður
þekkur hafi verið við norðurhlið og líklega mjórri bekkir við austur-
og suðurhlið. Fundur snældusnúða og brýnisbúta í baðstofunni gæti
bent til þess, að hún hafi ekki verið eingöngu ætluð til gufubaða.
Eldhús er hér nefnt svo vegna þess hve mikil aska var þar á gólfi,
en eldstæði var þar óvandað og allir drættir hússins óskýrir. í
búrinu var eldstæði í norðausturhorni og bekkir eða hillur með
vestur- og austurveggjum. Á hillunum sáust leifar af keraldi og
þar lá heill hverfisteinn, í gólfinu var eitt sáfar, en gólfskánin var
nijög öskublandin. Dyr höfðu verið á miðju þilinu og hui'ð á járnum.
I bæjarhúsunum voru 6 eldstæði. Tvö þeirra, í eldhúsi og á stofu-
gólfi, máttu heita umbúnaðarlaus. Eldurinn hafði verið kyntur á
gólfinu, og ef til vill var haldið að honum með lausum steinum.
I stofugólfinu var hola full af ösku, og er trúlegt að eldur hafi
verið falinn í henni, og eitthvað virðist hafa verið hlúð að eldinum
með torfi. Askan í þessum eldstæðum var grá og bleik og virðist
mest hafa verið brennt viði, soipi og ef til vill taði; mikið bar
þar á beinaösku. Trúlegt er að bleiki liturinn stafi af móösku (járn-
oxyd). Má vel hafa verið mótekja á Litla-Héraði fyrir gosið. Lang-
eldstæðið í skálanum var gert eins og grunn, aflöng þró; var hella
yfir öðrum enda hennar, en steinn fyllti út í hinn endann. Annars
var eldstæðið fullt af sorpi og hefur ekki verið notað til eldunar
nokkra hríð fyrir eyðingu bæjarins. Annað lítið og óvandað eld-
stæði var vestast á syðra seti. Þar stóðu þrjár þunnar smáhellur
upp á rönd, en annar umbúnaður var þar ekki. Eldur hefur brunnið
þar á sléttri mold og hellurnar reistar utan um hann. „Ofninum"
í baðstofunni hefur áður verið lýst hér. 1 honum var ljós aska og
brunnir kvistir, og hefur vafalaust aðeins verið brennt þar birki
svo sem siður virðist vera á Norðurlöndum. Ekki voru hellur í
botni ofnsins. Eldstæðið í norðausturhorni búrsins var gert sem
b'til kró eða hlóðir, þar sem tveir veggir hússins voru vinstri hlóðar-
Veggur og gafl, en hægri hlóðarveggur úr tveimur hleðslusteinum.
Botn var ekki hellulagður.
Húsaskipun í Gröf er eðlileg þróun frá húsum í Þjórsárdal frá
11. öld, og eru göngin í Gröf mesta nýjungin. Frá skipan Grafar-