Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 109

HERMANN PÁLSSON:
I ORMS GINI
Seint á 10. öld efndi Ólafur pá til húsagerðar í Hjarðarholti.
Laxdæla sögu farast orð um smíðina á þessa lund: „Það sumar
lét Ólafur gera eldhús í Hjarðarholti, meira og betra en menn hefði
fyrr séð. Voru þar markaðar ágætlegar sögur á þilviðinum og svo
á ræfrinu; var það svo vel smiðað, að þá þótti miklu skrautlegra,
er eigi voru tjöldin uppi“. Enn segir sagan frá því, er dóttir Ólafs
giftist, og hversu boðið fór fram: ,,Og skal það boð vera að áliðnum
vetri í Hjarðarholti; það boð var allfjölmennt, því að þá var algert
eldhúsið. Þar var að boði Úlfur Llggason og hafði ort kvæði um
Ólaf Höskuldsson og um sögur þær, er skrifaðar voru á eldhúsinu,
og færði hann þar að boðinu. Þetta kvæði er kallað Húsdrápa og
er vel ort“x).
Brot af Húsdrápu hafa varðveitzt og sýna þau, að goðasögur
hafa verið markaðar á þilviðinn-). Eldhúsið í Hjarðarholti hefur
eflaust verið óvenju veglegt, en það hefur ekki verið einstakt í sinni
röð. 1 Þórðar sögu hreðu, sem að vísu er um það bil öld yngri en
Laxdæla, eru sagnir um skála að Höfða, Hrafnagili og Flatatungu.
Skála þessa telur sagan Þórð hafa smíðað, og stóðu þeir fram eftir
öldum. Eins og Kristján Eldjárn hefúr bent á, mun orðstír Þórðar
smiðs ekki sízt stafa af því, að Þórður hefur skreytt húsin af
mikilli list, enda munu orðin „inn hagasti“ og „þjóðsmiður“ lúta
að slíku. Gagnslaust er að leiða neinar getur að því, hver söguefni
Þórður valdi sér til að marka á viðina í skálum þessum, en ætla
má, að þar hafi einkum verið um fornar sögur um hetjur og goð
að ræða3).
Það mun hafa verið ævaforn venja með listamönnum á Norður-
löndum að gera myndir af atburðum í hetjusögum og goðasögum,
og hefur slíkt tíðkazt löngu fyrir Islands byggð. Hitt hefur einnig