Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1969, Page 98

102
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
mér svo nú Freyr og Njörður og hinn almáttki ás, er að tali Olsens
vissulega tilbúningur frá kristnum tíma, líking eftir heilagri þrenn-
ingu. Rökstuðningurinn fyrir þessari mjög afdráttarlausu afneitun
er nokkuð stuttaralegur, og kemur það af því, að höf. finnst þetta
liggja svo ótvírætt í augum uppi. Heildarskoðun hans á Úlfljótslög-
um er þessi: Þetta eru áreiðanlega ekki heiðin lög, heldur tilraun til
endursköpunar nokkurra heiðinna lagagreina, gerð af einhverjum
kristnum lærdómsmanni um 1200 eða svo, að einhverju leyti eftir
óáreiðanlegum sagnaslitrum, en þó einkum með því að draga álykt-
anir um heiðinn sið út frá kristnum hugmyndum og trúarvenjum.
Og lokadómur höfundar um Islendingasögur og Landnámu er sá, að
leit að trúarsögulegum heimildum í þessum ritum sé „en stor skuf-
felse“.
Betri heimildir eru eddukvæði og dróttkvæði, en þó er margur
vandinn, sem tengdur er eddukvæðum, aldur þeirra, geymd, síðari
innskot, það yrði seint allt upp talið. Dróttkvæðin eru líka hættu-
leg, uppruni vafasamur og þá um leið aldur, mörg illa afbökúð
o. fl. o. fl. Ilelzt er að treysta megi á heilleg samhangandi kvæði
eftir heiðna höfunda, en lausavísur eru af mörgum ástæðum mjög
varhugaverðar.
I lok þessa mikla stóradóms, sem haldinn er yfir rituðum non-æn-
um heimildum, birtir svo Olsen sjálf dómsorðin, sem búast má við,
að einhver kveinki sér undan, og skulu þau tilfærð hér í orðréttri
þýðingu:
„Engar upplýsingar um heiðinn sið í Islendingasögum og Land-
námu er hægt að rekja svo langt aftur í tímann, að leyfilegt sé að
líta á þær sem áreiðanlegar sögulegar heimildir. Þvert á móti verður
að teljast sennilegast, að meiri hlutinn af þessum frásögnum sé ann-
aðhvort einber skáldskapur ellegar sögusagnir, sem í langri munn-
legri geymd hafa afbakazt og litazt af kristnum sjónarmiðum höf-
undanna, svo að ógerningur er nú að greina þann sannleikskjama, sem
þó kynni að leynast í þeim. í þeirri rannsókn heiðinna trúarefna,
sem hér verður reynt að gera, verður því ekkert tillit tekið til sagna-
bókmenntanna, en því meiri áherzla lögð á samtíma söguheimildir
og fornleifarannsóknir. Af norrænum rituðum heimildum verður þá
ekki annað eftir en fáein eddukvæði og dróttkvæði og ein og ein lausa-
vísa frá lokum heiðins siðar og fyrstu kristni."