Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1969, Page 101

TVÆR DOKTORSRITGERÐIR
105
Telur Olsen vafalaust, að stundum hafi lítil skýli eða húsnefnur verið
reist yfir hörgana, þessum líkneskjum til hlífðar, sbr. t. d. eldri Gula-
þings kristinrétt, sem hefur viðurlög við því, ef maður hleður hauga
eða gerir hús og kallar hörg.
í umræðunni um vé kemur ekkert nýtt fram. Það merkir helgan
stað almennt, en áreiðanlega ekki helgihús, enda hefur því ekki verið
haldið fram.
4.
Fjórði kafli bókarinnar fjallar um heiðnahofið í Uppsölum, og skal
farið fljótt yfir þá sögu. Hafi einhverjum þótt höggvið stórt að Is-
lendingasögum, má kalla það fullkomið gereyðingarstríð, sem Olsen fer
með á hendur þeim hugmyndum, sem menn hafa gert sér um þessa
frægu byggingu, sem án efa hefur þó verið til. Sune Lindquist fann
allmargar stoðarholur undir gólfinu í kirkjunni í Gamla Uppsala árið
1926 og taldi þær vera leifar af hinu fræga hofi. Eftir stoðarholunum,
og með samanburði við svotaldar leifar af Vindahofinu í Arkona,
reyndi svo Lindquist að sýna fram á, hvers konar bygging þetta hof
hefði verið. Síðan hafa margir aðrir spreytt sig á hinu sarna af mikl-
um lærdómi og útkoman orðið allmjög frábrugðin. Allt er þetta unnið
fyrir gýg, því að Olsen sýnir fram á með fullgildum rökum, að ár-
angur fornleifarannsóknarinnar 1926 heimili alls ekki að ætla, að þar
hafi fundizt merki um hofið og þaðan af síður að stoðarholurnar leyfi
að endurgera hofið eftir þeim á þann hátt, sem gert hefur verið. Vís-
indamennimir hafa verið að flétta reipi úr sandi, allt er ónýtt, sem
þeir hafa gert, og ekki annað fyrir hendi en að viðurkenna, að við
vitum ekkert um það, hvernig heiðnahofið í Uppsölum hefur verið.
Varla held ég, að nokkur maður geti efazt um, að þessi gagnrýni
Olsens sé réttmæt, og hefur hér heldur betur verið mokað út úr fjósi.
Sagan er í áðra röndina sorgleg og hina hlægileg, en skrýtnast er
fyrir okkur íslendinga, að inn í umræðurnar um hið göfuga hof í
Uppsölum skuli hafa verið dregið svonefnt hof á Sæbóli í Dýrafirði,
sem Sigurður Vigfússon rannsakaði að einhverju leyti árið 1882.
Þetta „hof“ hefur hlotið frægð og upphefð í fornfræðivísindum, sem
það á alls ekki skilið, hvernig sem á er litið. Sennilega hefur það
aldrei hof verið, miklu fremur bænhús, en undir öllum kringumstæð-
um hefði þurft að rannsaka það miklu betur, áður en farið væri að
álykta frá því eitt eða neitt. Satt að segja er það mikið hrekkleysi,
sem menn hafa sýnt andspænis þessum fornminjum, og tími er til