Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1969, Síða 106

110
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
vöru. Naumast mun neinum blandast hugur um, eftir lestur bókar-
innar, að margt af því sem sagt hefur verið og skrifað um heiðna
lielgistaði, er helzt að líkja við spilaborgir, sem hljóta að falla fyrir
óvægnum gusti heimildarýninnar. Slíkt er landhreinsun, sem ástæða
er til að fagna. Ég get ekki séð, að árásarhugur í garð hefðbundinna
hugmynda ráði gerðum höfundarins, heldur aðeins einlægur vilji til
að meta hverja heimild að verðleikum, kasta að vísu öllu sem ónýtt
er, hversu mikið og fornheilagt sem vera kann, en halda samvizku-
samlega til haga því, sem á virðist mega treysta, og byggja á því eftir
því sem efni standa til og meira ekki. Þetta eru vísindaleg vinnubrögð,
sannleiksleit en ekki óskhyggja ræður ferðinni. Ég tel' útkomu þess-
arar bókar stórviðburð, meðal annars og ekki sízt í íslenzkum fræðum.
Ekki svo að skilja, að mat Olsens á íslenzkum söguheimildum og
fornminjum komi íslenzkum fræðimönnum algjörlega í opna skjöldu.
Því fer vitanlega fjarri. Efasemdir um sagnfræðilegt gildi fornrita
eru ekki nýjar af nálinni, og einkum hafa þær farið jafnt og þétt
vaxandi á síðustu árum. Einnig hefur það smátt og smátt orðið enn
ljósara, hve hæpið er og oftast tilgangslítið að reyna að samhæfa
munnmælasögur og fornminjar. Fomleifafræðin hefur öðru og æðra
hlutverki að gegna. En bók Olsens er þrátt fyrir þetta tímamótaverk,
af því svo mikið er í fang færzt og umræðan svo óvenjulega hispurs-
laus. Bókin mun ætíð skipa veglegan sess í sögu þess endurmats
fornra söguheimilda, sem nú þegar er að gerast og mun verða fram
haldið í framtíðinni.
íslenzk fornleifafræði getur margan lærdóm dregið af þessari bók,
eins og ég vona að renna megi grun í af þessari stuttu kynningu henn-
ar. Það er sannarlega ekki á hverjum degi, að út koma bækur, sem
svo mjög hvetja til umhugsunar um stöðu og möguleika þeirrar fræ'ði-
greinar, og því hef ég ekki viljað láta undir höfuð leggjast að geta
bókarinnar hér í Árbók fornleifafélagsins. Þá er vel, ef þessi stutta
kynning yrði til þess, að fleiri fræðimenn en ella kynntu sér bókina
sjálfa. Það borgar sig, hvernig sem á er litið, lestur bókarinnar er
andleg hressing, hún er gott vísindaverk, en auk þess mjög vel og
skemmtilega skrifuð, af manni sem í senn er sagnfræðilega skólaður
og ágætur uppgrafari og fornleifafræðingur.