Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Ukioqatigiit

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Qupperneq 28

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Qupperneq 28
32 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS eldri kortum. Þetta nafn er tekið að fyrnast austur þar, en enn kannast menn við örnefnið Skjaldbreiðarmelar og telja þá hafa verið einhversstaðar suð- vestur af Sléttabóli. Jón Jónsson jarðfræðingur hefur það eftir föður sínum, Jóni Einarssyni, sem uppalinn var í Hátúnum, að hraunháls sá, sem teygir sig norður með Víkur- flóði að austan og nú nefnist Víkurháls og Grjótháls, hafi heitið Saurbæjar- háls til forna.39 Hið sama hefur Magnús Bjarnfreðsson, blaðamaður, eftir fóstra sínum, Páli Pálssyni, er bjó í Efrivík, og segir, að á einum stað austur af hálsinum sé nokkur upphækkun í landslaginu, þar sem Saurbær gæti hafa verið.40 Býla í Skjaldbreið er hvergi getið í fornum heimildum og Skjaldbreiðar aðeins á einum stað. í máldaga kristbús að Þverá, sem talinn er frá 1367, er sagt, að kristbúið eigi „9 mels í Skjaldbreið*1.41 Með orðum Þorvalds Thoroddsens „mætti ef til vill af því ráða, að þar hafi þá þegar eingöngu verið mel- land, en engin byggð“.42 Þorvaldur hefur það eftir Sæmundi Hólm — ég hef ekki getað grafið upp úr hvaða riti — að kirkja þeirra í Skjaldbreið hafi verið í Lundi.43 Líklegri er sú arfsögn, að kirkja hafi verið í Saurbæ. Víst er, að norðaustur af þvi svæði, sem síðari tíma menn hafa talið vera Skjaldbreið, var byggð til forna austan Hverfisfljóta og nærri suðurjaðri Rauðabergshrauns, og kirkjustaður hennar var að Lundi, þar sem enn eru rústir, umflotnar Djúpá. Þess kirkjustaðar er fyrst getið í máldaga, sem talinn er frá 1343, og skal þar „sungið annan hvern dag helgan“.44 Síðasti máldagi, sem getur Lundarkirkju, er Vilkins máldagi frá 1397.45 En í skrá um eignir Kálfafells- kirkju frá 21. maí 1390 er Lundarfjara nefnd og sögð vera 1800 faðmar.46 Vart er ástæða til að ætla annað en að einhver sannleikskjarni sé í munn- mælunum um byggð í Skjaldbreið. Það gildir hið sama um sandflæmin milli Skaftár og Núpsvatna og um flest þau sandflæmi önnur, sem íslensk auravötn flæða um, að þar eru að jafnaði meiri eða minni svæði grasi gróin og geta því verið fýsileg til búsetu, en eru í stöðugri hættu vegna þess hve laus auravötnin eru í rásinni. En um þá hættu voru landnemarnir álíka ófróðir og um hættuna af íslensku eldfjöllunum og sá ókunnugleiki bitnaði á afkomendum þeirra fyrr eða síðar. Hafa ber i huga, að við upphaf íslandsbyggðar voru sandarnir vestur af Skeiðarársandi víðáttumeiri en nú og farvegir ánna og rennsli hafa verið miklum breytingum háð. Þess er einnig að minnast, að hlaup hafa á sögulegum tíma komið í allar stóru árnar, sem falla um þetta svæði: Súlu, Djúpá, Hverfisfljót og Skaftá, og hlaup i sérhverju þessara vatnsfalla gat gert usla í Skjaldbreið. En um örlög býlanna, sem farið hafa í eyði forðum tíð milli Núpsvatna og Landbrots, er eina vitneskjan að heita má sú staka, er Brynj- úlfur Jónsson nam af vörum konu undir Eyjafjöllum fyrir nær níu áratug- um:47
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.