Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Page 103

INNSIGLI JÓNS SKÁLHOLTSBISKUPS
107
öllu leyti verður látin skera úr um það hér hver hann var sá maður sem á ein-
hvern hátt tókst að glata undirskrift sinni og kennitákni í danska mold. Það
verður frekar innsiglið sjálft sem mun segja til um uppruna sinn.
Upphaflega þegar innsiglið fannst var stungið upp á þvi að lítt hugsuðu
máli að það hefði tilheyrt Árósabiskupinum Jens Iversen Lange (1449-82). Sá
var athafnamaður hinn mesti í embættistíð sinni og er m.a. frægur fyrir að
hafa látið stækka hina fornfrægu tígulsteinsdómkirkju Árósa.10
En þegar tókst að lesa og skilja áletrunina betur var ekki um að villast að
innsiglið hafði verið í eigu einhvers Jóns biskups í Skálholti á íslandi.
Datt mönnum þá fyrst í hug þeir þrír Jónar, sem setið höfðu á biskupsstóli í
Skálholti hver á eftir öðrum á fyrri hluta 14. aldar, þ.e. þeir Jón Halldórsson
(Freygerðarson) (1322-39), Jón Indriðason (1339-1341) og Jón Sigurðsson
1343-1348).
í framhaldi af þessu birtust svo á prenti skemmtilegar tilgátur um hvers-
vegna innsiglið hefði síðan hafnað í Árósum. Var m.a. stungið upp á því, að
þegar plágan mikla geisaði i Evrópu um 1350, hafi eigandi þess sökum hjarta-
gæsku og vorkunnsemi með deyjandi meðbræðrum sínum tekið sér ferð á
hendur yfir hafið til Danmerkur og þar hefði hann svo týnt innsiglinu. Hafi
því svo verið varpað á tún ásamt öðru rusli frá einhverju klaustrinu eða bisk-
upsbústaðnum í Árósum.11
Tilgáta þessi er hin hressilegasta, en verður ekki rædd frekar hér, enda voru
líklega allir þrír Jónarnir dánir fyrir pláguna miklu í Evrópu. Hvort nokkur
þeirra er eigandi umrædds innsiglis má draga í efa og verður reynt að færa að
því nokkur rök. Því margt er það í gerð þess og innihaldi sem gerir óliklegt að
það sé úr eigu einhvers þremenninganna og þættir úr lífi þeirra virðast benda
til hins sama.
Tveir þeir fyrstu, Jón primus Halldórsson, og secundus Indriðason, voru
báðir norskir menn, að því er talið er, Jón fyrsti er í Jóns þætti Halldórssonar
kallaður prédikari og sagður hafa verið i prédikaraklaustri. Stundum er hann
talinn hafa verið kórsbróðir í Björgvin og þá sá Johannes Halldori sem
nefndur er meðal canonicis Bergensibus 1310 (sjá Dipl. Norv. I, nr. 126). Jón
var af góðum ættum, víðförull maður mjög, hafði setið í frægum háskólum í
Evrópu, m.a. París og Bologna, og fóru svo miklar sögur af gáfum hans að
menn undruðust að hann skyldi vilja gerast biskup á íslandi. Hann er einnig
vafalítið þekktastur þeirra þremenninganna og er ævi hans lýst í hans eigin
sögu, þætti Jóns biskups. Segir þar að hann hafi andast í Björgvin og sé graf-
inn þar að klaustri því sem hann gekk í í æsku.12
Jón Indriðason var áður ábóti í Seljuklaustri í Noregi, var aðeins tvö ár í
embætti, andaðist 16. mars 1341.13
Jón þriðji er ávallt talinn islenskur maður, líklega munkur í fyrstu og var