Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Side 115

GAMLA RÚSTIN VIÐ FÓELLUVÖTN
119
í áðurnefndum vitnaleiðslum, sem fram fóru sumarið 1891, er eftirfarandi
bókað eftir Geir Zoéga, sem þá var 61 árs:
,, Vitninu var sagt það ungling, að kona nokkur, Guðrún Hákonardóttir,
einhverntíma milli 1820-1830 hafi byggt kofa og búið í Fóelluvötnum sem
afréttarlandi.“
Meiri upplýsingar er nú ekki þarna að fá um þessa konu. Aldrei hafði sá, sem
þetta las, heyrt nefnda þessa Guðrúnu Hákonardóttur, og þá vaknaði forvitn-
in fyrir alvöru, að fá að vita einhver deili á þessari löngu liðnu persónu. Helst
kom manni í hug, að hér hefði dvalið roskin einsetukona, hokrað þarna um
stuttan tíma. Það var ekki svo mjög óvanalegt áður á tímum, að einsetukonur
nokkuð við aldur byggju þannig einar út af fyrir sig annaðhvort heim við bæi
eða út í heimahögum, áttu fáeinar sauðkindur sér til lífsframdráttar, heyjuðu
fyrir þeim einsamlar og báru heyið á bakinu heim að kindakofanum. Stun-
duðu svo tóskap á vetrum milli þess að þær önnuðust um kindur sínar. Slíkar
konur voru uppi allt fram á þessa öld, liklega í flestum sýslum landsins.
Til að skyggnast aðeins inn í þessa liðnu atburðasögu lá nú fyrst fyrir að
vita hvort íverukofinn, sem nefndur er við Fóelluvötnin, væri nú framar finn-
anlegur. Til þess var leitað á vit þess manns, sem nú er meira en áttræður og
hefur dvalið alla ævi á sama bæ. Hann er bæði greindur vel og langminnugur,
eins og hann á kyn til. Þessi maður var Karl Nordal, bóndi á Hólmi við Suður-
landsbraut. Hann tók erindi mínu vel og kannaðist hann við gamla rúst fyrir
norðvestan Vötnin. Sagði hann að það væru þær einu rústir sem hann vissi til
að væru þarna á stóru svæði, að fráteknum ,,Vatnakofanum“ við Sandskeið-
ið, sem væri hinn gamli sæluhúskofi og var uppistandandi fram á þessa öld og
margir eldri menn muna vel eftir. Karl á Hólrni var svo vinsamlegur að bjóða
mér leiðsögn sína upp fyrir Fóelluvötn að finna rústina, ef mig fýsti að fara
þangað og líta þar á fornar mannvistarleifar. Engar sögusagnir hafði Karl
heyrt um það, hverjir þar hefðu byggt sér ból. En það kom siðar fram, er sagt
verður hér í þættinum, að þarna var aldrei nein gömul einsetukona. Guðrún
Hákonardóttir, sem hér um ræðir, var gift kona og margra barna móðir og
auk þess vel metin ljósmóðir í Mosfellssveit. Hún var kona á besta aldri, er
maður hennar og hún sjálf ætluðu að reisa bæ og bú í Fóelluvötnum.
Leið nú veturinn og fram í júnímánuð 1980. Fórum við Karl á Hólmi þá
einn góðviðrisdaginn eins og þeir geta verið bestir upp til Fóelluvatna. Bíl-
stjórinn með okkur var góðkunningi minn Eiríkur Einarsson, Karlagötu 22.
Þegar þarna upp eftir kom fann Karl fljótlega rústina, þótt hann hefði ekki að
henni komið um siðastliðin sextíu ár. Var hann þá i vorsmalamennsku rúm-
lega tvítugur. Rústin er dágóðan spöl suðvestur af Lyklafelli, gengur þar
heiðardrag nokkurt til suðurs frá Fóelluvötnum. Nefnist það Eystri-Vatna-