Eimreiðin - 01.05.1916, Page 17

93
nieð Fjósakonum, Aldebaran, Rígel og öðrum fögrum fastastjörn-
um. Siríus er auk þess ein hin voldugasta og mikilfenglegasta
sól, sem menn þekkja til í geimnum, og ber langt af vorri eigin
sól. Líklega hefir nafnið sett nokkurn blett á álit þessa himin-
hnattar hjá alþýðu manna, af því það er svo oft kent við hunda,
sem lítilmótlegt er, þó reyndar engin ástæða sé til þess; sepp-
arnir eru tryggir og þakklátir félagar og vinir mannanna, og má
margt gott af þeirn læra. Spekingurinn Schópenhauer sagði líka.
að því betur sem hann lærði að þekkja mannkynnið, því vænna
þætti sér um — hundana.
Vér munum hér í fám orðum skýra frá því helzta, sem hin-
ar nýrri rannsóknir vísindanna hafa leitt í ljós viðvíkjandi þessari
stjörnu, og mun þá fljótt sjást, að hér er ekki um neitt afstyrmi
að ræða eða smásmíði; það væri því ekki í kot vísað, þó íslend-
ingum væri stefnt þangað í eitt hið tignarlegasta sólkerfi, sem
mannsandinn hingað til hefir fengið vitneskju um.
Siríus eða hundastjarnan, líka kölluð « (alfa) í stóra hunds-
merki, er skærasta fastastjarna á himninum, er því talin fremst í
fyrsta flokki og lýsir 6 sinnum meir en Blástjarnan (Vega), sem
er höfð að mælikvarða í þeim stjörnuflokki. Glampi Siríusar er
oft einkennilegur, sérstaklega neðarlega á lofti; stjarnan virðist
blika og leiftra með marglitum blæ, virðist rauð, blá eða græn
eitt stutt augnablik , í einu, en þess á milli sýnist ljós hennar
bjart og hvítt, og er svo í raun og veru, þegar nánar er athug-
að. I fornöld veittu menn Siríusi mikla eftirtekt og mörg skáld
mintust hans vegna birtu og fegurðar. Ptólemaios, Seneca,
Cíceró, Virgilíus, Hórazíus og Óvidíus segja allir, að stjarnan sé
rauð, og Ptólemaios tekur fram, að Siríus hafi sama lit sem
stjarnan Antares í Sporðdreka-merki, en sú stjarna er enn þá
rauð. Nú er Siríus hvít stjarna, sem kallað er, bjartari og ljósari
en sólin, og hafa margir því haldið, að hún hafi breytt lit sínum
síðan í fornöld; þó þykir flestum stjörnufræðingum viðurhlutamik-
ið að ímynda sér, að Siríus hafi verið rauður fyrir tvö þúsund ár-
um, og ætla þeir, að liturinn hafi aðeins sýnst svo af hinu ein-
kennilega bliki eða blæ, sem Hundastjarnan hefir, þegar hún
stendur lágt á lofti. Pað væri líka ónotaleg tilhugsun fyrir mann-
kynið, ef sólirnar í geimnum yrðu uppvísar að því, að þær skiftu
oft litum; þá gæti líka vor sól hugsanlega fengið tilhneigingar í
þá stefnu. Litur ljóssins og samsetning er, eins og kunnugt er,
7