Eimreiðin - 01.05.1916, Page 79

<55
Islenzk hringsjá.
ISLANDICA. VIII. An Icelandic Satire. Ithaca, N. Y. 1915.
í þessu hefti birtir herra Halldór Hermannsson gamla ritgerð og
merkilega, sem heitir i>Lof lyginnara. Er hún upprunalega rituð á latínu, á sjóferð
frá íslandi til Khafnar, árið 1703, en seinna hefir höf. sjálfur snúið henni á íslenzku,
og er það því hans eigin þýðing, sem hér er birt. Titill latnesku ritgerðarinnar var
^Mendacii Encomium«, og kveðst höf. hafa haft sem fyrirmynd hið þjóðfræga rit
Erasmusar frá Rotterdam »Moriae Encomium« (Lof heimskunnar). Er ritgerðin all-
skemtileg heimsádeila og þar margt skarplega athugað.
Höfundur þessarar ritsmíði hét Porleifur Halldórsson og var að ýmsu leyti
merkilegur maður. Hann var bláfátækur bóndason af Álftanesi (f. 1683), k°mst í
Skálholtsskóla 1698 og 1703 utan, hvorttveggja fyrir tilstyrk Jóns biskups Vídalíns.
Við háskólann tók hann öll próf með mesta lofi og varð magister, og ber öllum
saman um, að hann hafi verið bæði stórgáfaður og hálærður. Hann sótti um bisk-
upsembættið á Hólum 1710, en Steinn Jónsson varð honum hlutskarpari, og fór þá
í^orleifur með honum heim til íslands 1711 og varð rektor við Hólaskóla. En hans
naut þar skamma stund við, því hann dó 1713.
Aftan við »Lof lyginnar« hefir herra Halldór Hermannsson prentað ýms skjöl,
er snerta Þorleif Halldórsson, bréf frá honum og um hann, latnesk kvæði eftir hann
og til hans o. s. frv. Og framan við hefir útgefandinn samið mjög fróðlegan og vel
ritaðan inngang, þar sem bæði er rakinn æfiferill í*. H„ efnið í ritgerð hans og af-
staða hennar í bókmentalegu tilliti, bæði inn á við og út á við. Er þar að öllu
gengið með vanalegri vandvirkni höf., nema prófarkalesturinn virðist tæpast hafa
tekist eins vel og vant er. Viljum vér þar til dæmis nefna: 'bforfada ull« (bls.
711) f. farfaða ullj »lygakenningar tileignaður« (bls. n20) f. lygakenningar tileign-
aðar; »eðrir menn« (bls. 3014) f. aðrir menn; »stettó€ (bls. 3820) f. slette; »in-
dentical« (bls. 422) f. identical.
Engin af þessum prentvillum er að vísu hættuleg, því þær liggja nokkurnveginn
í augum uppi. En óprýði er að þeim í jafn-vönduðu riti. V. G.
DANIEL BRUUN: ERIK DEN R0DE og Nordbokolonierne i Gronland.
Khöfn 1915.
Þetta er allmikil bók (um 240 bls.) og frágangur allur hinn vandaðasti, bæði
að prentun, pappír og myndum; en þær eru býsna margar í bókinni, rúmar 30
stærri og margar smærri. Segir þar fyrst frá æsku Eiríks rauða á íslandi og land-
námi hans á Grænlandi, þá frá Vínlandsferðunum og er svo rakin saga • Grænlands
samkvæmt fornum heimildarritum þangað til íslenzka bygðin leið þar undir lok. ]?á
eru þar og kaflar um rannsóknir á bæjarústum og kirkna á Grænlandi, um staðalýs-
ng þar og um húsaskipun og hversdagslíf þar í fornöld. Yfirleitt er þar saman
komið. hérumbil alt, sem menn vita um sögu Grænlands, og það í svo stuttu og
ljósu yfirliti, að bókin er hin skemtilegasta aflestrar, eins og reyndar alt, sem herra
Daniel Bruun ritar. Er bókin hin þarfasta í alla staði, þar sem hún veitir öllum
almenningi fræðslu um það á einum stað, sem flestum var áður ýmist dulið, eða þá
mjög örðugur aðgangur að, dreift í mörgum bókum og þeim fágætum. Margir ís-
lendingar mundu hafa mjög gaman af þessari bók. V. G.