Morgunblaðið - 31.03.2001, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 31. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Konur
Tengjast plánetur
ófrjósemi?
Krabbamein
Spá mikilli
fjölgun tilfella
Læknisfræði
Iðraólga er algengur
sjúkdómur
Offita
Blóðpróf nýtt
til hættumats?HEILSA
FJÖLDI dauðsfalla af völdum
krabbameins mun tvöfaldast á
næstu 20 árum, að því er fyrrverandi
yfirmaður Alþjóða heilbrigðismála-
stofnunarinnar, WHO, sagði í byrjun
vikunnar.
Prófessor Karol Sikora sagði að
WHO áætlaði að fjöldi nýrra krabba-
meinstilfella myndi aukast úr 10
milljónum í 20 milljónir á ári og fjöldi
dauðsfalla fara úr sex milljónum í 12
milljónir á ári. Þrír af hverjum fjór-
um sjúklinga munu vera íbúar þró-
unarlanda, þar sem úrbætur í hrein-
lætismálum, húsnæðismálum og
heilsugæslu munu lengja meðalæv-
ina, en um leið fjölga þeim sem ná að
komast í þann aldurshóp sem er í
mestri hættu á að fá krabbamein, út-
skýrði Sikora.
Hann er nú yfirmaður krabba-
meinslækninga við Hammersmith-
sjúkrahúsið í London, og sagði að
reykingar og mataræði væru hvort
um sig talin valda þrem milljónum
krabbameinstilfella árlega. „Vand-
inn við mataræðið er, að ólíkt reyk-
ingum getum við ekki hætt að
borða,“ sagði Sikora í fyrirlestri hjá
Royal Society í London.
Lífræn fæða veldur
líka krabbameini
Hann dró í efa að neysla lífrænnar
fæðu og grænmetisfæðu dragi úr
hættunni á krabbameini. Það séu
ekki ástæður til að ætla að lífræn
fæða sé síður krabbameinsvaldandi
en venjulegar landbúnaðarvörur.
„Það er mun meira af náttúrulegum
krabbameinsvöldum í plöntum en
vottum af meindýraeitri.“
Sikora sagði ennfremur að sýking-
ar væru orsök hvorki meira né
minna en 1,5 milljóna tilfella legháls-
krabba, lifrarkrabba og eitlaæxla.
Bóluefni gætu ef til vill komið í veg
fyrir þessar gerðir krabbameins, en
engu að síður forðist stjórnmála-
menn að horfast í augu við þetta þar
eð þeir sjá ekki fram neinn hag af
þessu fyrr en löngu eftir að ferli
þeirra verði lokið. Sikora beindi
hörðustu gagnrýni sinni að slæmu
ástandi krabbameinsþjónustu í
Bretlandi, og sagði að Bretar eyddu
meiru í lyf við hægðatregðu en lyf við
krabbameini. Bretar verji einungis
einu pundi til krabbameinslyfja á
mann, samanborið við 2,3 pund í
Frakklandi og 2,9 pund í Þýskalandi.
Telja megi að um 200 milljónum
punda til viðbótar sé þörf árlega til
að krabbameinslyfjagjöf í Bretlandi
komist jafnfætis meðaltalinu í Evr-
ópu.
Hann rifjaði upp að vel gerðar
rannsóknir hafi sýnt fram á, að bati
af fjórum algengustu gerðu krabba-
meins, lungna, brjóst, ristil og
blöðruhálskirtils, sé mun fátíðari í
Bretlandi en mörgum öðrum Evr-
ópulöndum. Þótt tafir á greiningu og
meðferð væru algengar í Bretlandi
kvaðst Sikora efast um að þetta
væru helstu ástæður þess að bati
væri fátíður. „Líklega er ástæðan
samspil gæða skurðaðgerða, geisla-
meðferðar, lyfjameðferðar yfirleitt,
og samræmingar á þeim.“
Spáir tvöföldun dauðs-
falla af völdum krabba
London. Reuters.
Associated Press
Flestir þeirra sem sýkjast af krabbameini á næstu áratugum munu ekki
eiga völ á þeirri þjónustu sem þekkist á Vesturlöndum.
SAMKVÆMT ritgerð í nýjasta hefti
læknaritsins The Lancet hafa fund-
ist vísbendingar um að reykingar
setji í gang gen, eða arfbera, sem á
þátt í að eyða kollageni, sem er
byggingarprótín sem gerir húðina
teygjanlega.
Tengslin á milli reykinga og
hrukkumyndunar hafa verið þekkt
lengi, en vísindamenn hafa ekki vitað
nákvæmlega hvernig sígarettur
valda því að húðin eldist. Rannsókn-
in sem greint er frá í The Lancet var
unnin af vísindamönnum við St.
John’s-rannsóknarstofnunina í húð-
sjúkdómafræðum í London.
Í ljós kom, að umræddur arfberi,
sem áður hafði verið talinn eiga þátt í
því að hrukkur mynduðust af völdum
of mikilla sólbaða, var mjög virkur í
reykingafólki en bærði ekki á sér hjá
þeim sem ekki reykja.
Uppgötvunin varð fyrir tilviljun.
Vísindamennirnir voru að kanna
hvort arfberinn, svonefndur „matrix
metalloproteinase-1“, eða MMP-1,
yrði virkari þegar gervi-sólarljósi er
beint að húðinni. Þeir lýstu á þjó-
hnappa 33 einstaklinga og mældu
virkni arfberans fyrir og eftir lýs-
inguna. Þar eð þessi líkamshluti
hafði notið minnst sólarljóss var
mestrar breytinga að vænta í honum
við tilraunina.
Það kom vísindamönnunum á
óvart að áður en ljóslampanum var
beint að þjóhnöppunum var arfber-
inn mjög virkur í sumum, en í öðrum
lét hann ekki á sér kræla. Í ljós kom
að munurinn á milli hópanna var sá,
að í öðrum var fólk sem reykti, en í
hinum fólk sem reykti ekki.
„Þegar maður reykir er meira um
að vera í lungunum, og það hefur
keðjuverkandi áhrif,“ sagði Gillian
Murphy, frumulíffræðingur sem
sinnt hefur rannsóknum á MMP-1
en vann ekki að umræddri rannsókn.
„Lungun eru svo stór líffæri að mól-
ikúlin frá sígarettureyknum og við-
gerðarferlið berast út í blóðið og út í
húðina.“ Áhrifin gætu orðið svipuð
og af sólarljósi, sagði Murphy.
Reykingar
og hrukkur
London. AP.
Reuters
Arfberinn gangsettur.
TENGLAR
..............................................
Tímaritið The Lancet:
www.thelancet.com
Upplýsingavefur um húðina:
www.skincarephysicians.com/
agingskinnet/index.html
BARNLAUSUM breskum konum hefur verið boðið
að taka þátt í rannsókn sem ætlað er að athuga hvort
tengsl geti verið á milli meðferðar við ófrjósemi og
stöðu himintungla.
Rannsókn þessi verður unnin á vegum Háskólans í
Southampton á Englandi en það er 47 ára gamall
stjörnuspekingur, Pat Harris, sem fer fyrir henni.
Harris er félagi í sérstökum rannsóknarhópi sem há-
skólinn starfrækir og ætlað er að rannsaka stjörnu-
speki á gagnrýninn hátt. Pat Harris hefur unnið að
gerð rannsóknarinnar síðustu 18 mánuðina og er
henni ætlað að standast alla vísindalega mælikvarða
sem lagðir eru á slíkt athæfi.
Þátt munu taka 50 konur, sem ýmist gangast undir
eða hafa gengist undir meðferð við ófrjósemi. Af þátt-
takendum verður krafist að þeir geti lagt fram ít-
arlegar upplýsingar, sem tengjast dag- og tímasetn-
ingum.
Til hliðsjónar munu taka þátt tveir hópar til við-
bótar. Hvor um sig mun samanstanda af 50 konum. Í
öðrum þeirra verða konur sem eru ófrískar eða hafa í
huga að geta barn. Í hinum samanburðarhópnum
verða 50 konur sem þegar hafa fætt börn inn í þennan
heim.
Pat Harris hyggst rannsaka stjörnukort þessara
kvenna á því tímabili sem þær ýmist ganga með barn
eða þiggja meðferð við ófrjósemi. Með þessu móti er
ætlunin sú að leiða í ljós hvort greina megi tengsl á
milli stöðu pláneta og líkna á getnaði. Er þá einkum
horft til Júpíters og Satúrnusar.
Um 25.000 konur gangast undir meðferð vegna
ófrjósemi á ári hverju í Bretlandi. Hins vegar eignast
aðeins fimmta hver þeirra barn. Til eru læknar sem
velt hafa upp þeim möguleika að kvíði eða angist sem
viðkomandi kona finnur fyrir geti haft áhrif á líkur á
því að meðferð skili árangri. Er þá einkum horft til
Satúrnusar en kvíði er sálahræring sem mun eignuð
honum.
Pat Harris segir að tímasetningin skipti öllu í
stjörnuspekilegu tilliti. Aukinheldur munu konurnar
svara spurningalistum sem ætlað er að mæla kvíða á
mismunandi stigum ófrjósemismeðferðar. Hún upp-
lýsir að árangur á þessu sviði muni að líkindum eink-
um tengjast áhrifum frá Júpíter. Háskólaprófessor
einn, Chris Bagley, hefur krafist þess að próf Pat
Harris verði hannað þannig að það geri ráð fyrir þeim
möguleika að stjörnuspeki verði á engan veg tengd
þessum vanda kvennanna.
Roy nokkur Gillett, sem er forseti Stjörnuspeki-
félags Stóra-Bretlands, segir að hér sé um merka
rannsókn að ræða. „Skili hún jákvæðum og vísinda-
lega heldum niðurstöðum verður þetta mjög spenn-
andi.“
Lykilsins að ófrjósemi
að leita í stjörnunum?
The Daily Telegraph.
Associated Press
Í fiskamerkinu
Stjörnuspeki getur sýnilega gagnast við ýmsar
kringumstæður. Á myndinni ræðir stjörnuspeking-
urinn Genia Wennerstrom við viðskiptavin sinn á
kattasýningu einni eigi alllítilli í New York. Wenn-
erstrom sérhæfir sig í gerð stjörnukorta fyrir ketti
og á myndinni heldur hún á einum slíkum. Stjörnu-
spekingurinn hallast að því að kisi sé í fiskamerkinu.