Morgunblaðið - 31.03.2001, Blaðsíða 48

UMRÆÐAN
48 LAUGARDAGUR 31. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í Morgunblaðinu
fimmtudaginn 1. mars
rak ég augun í það að
Mannvernd hyggst lög-
sækja ríkið vegna laga
um miðlægan gagna-
grunn, þau standist
ekki stjórnarskrá.
Mér þykir mjög und-
arlegt hvernig þessi
samtök stilla málinu
ítrekað upp þannig að
það sé verið að vinna
gegn hagsmunum sjúk-
linga með flutningi
sjúkragagna í miðlæg-
an gagnagrunn. Að
upplýsingar um sjúk-
linga sem komið er fyr-
ir í slíkum grunni verði notaðar gegn
þeim. Hvernig hugsunarháttur er
þetta? Mér þætti gaman að vita hve
margir eru í þessum samtökum. Ég
er alin upp við það að vísindi og fram-
farir í læknisfræði séu hafin yfir deil-
ur og hagsmunapot. Hagsmunir al-
mennings hafa alltaf verið látnir
ganga fyrir þegar um stórfelldar
framfarir í læknavísindum er að
ræða. Fyrir nú utan það að þegar
meiri þekking á sjúkdómum, sem
flestir ganga í erfðir, liggur fyrir eru
mun meiri líkur á að lækning finnist.
Ég hefði haldið að það væri mann-
verndarstefna í hnotskurn. Ég hefði
haldið að það væri markmið allra,
líka mannverndarsinna, að leitast við
að útrýma sjúkdómum. Ég hefði
haldið að geðsjúkdómar væru þar
engin undantekning. Ætla forsvars-
menn geðsjúkra að gera möguleika
þeirra á lækningu í framtíðinni minni
en annarra með því að vinna gegn því
að upplýsingar um geðsjúkdóma
verði unnar með sambærilegum
hætti? Ég hefði haldið
að það ætti að vera
sameiginlegt keppikefli
að koma á sem víðtæk-
astri sátt um þessi mál.
Ég er orðin hundleið á
því að tiltölulega fá-
mennur hagsmunahóp-
ur með lækna í broddi
fylkingar ráðist að
framförum og þar með
framtíðargrundvelli
læknavísindanna og
reyni að grafa þannig
undan þeim. Maður
spyr sig hverra hags-
munum þeir telji sig
vera að þjóna að ala á
ótta og fordómum með-
al skjólstæðinga sinna. Í sama Morg-
unblaði var grein frá formanni
læknafélagsins þar sem kveður við
nýjan tón gagnvart Íslenskri erfða-
greiningu. Telur hann fyrirtækið
mikla lyftistöng fyrir rannsóknir en
talar um vinnufrið meðal starfsfólks
og maður spyr sig hvað hann meinar.
Er hann að meina að einhver annar
ætti að stýra fyrirtækinu en Kári
Stefánsson? Er hann að segja að
þetta sé eftir allt saman persónuleg
kreppa lækna gagnvart Kára Stef-
ánssyni? Áður en Kári kom að rann-
saka MS-sjúkdóminn var erfitt að fá
fjármagn til rannsókna, nú eru settir
meiri peningar en nokkru sinni áður í
rannsóknir á MS og ótal öðrum sjúk-
dómum. Af hverju er svona sjaldan
talað um það?
Háværir læknar í forystu lækna-
félagsins, sem hafa hugsanlega ein-
hverra persónulegra stundarhags-
muna af eigin rannsóknum að gæta,
munu ekki liðka fyrir þessu máli.
Þeir hafa brugðist skyldu sinni gagn-
vart sjúklingum sínum. Sú skylda er
að þjóna þeim og framfylgja vilja
þeirra en ekki drottna yfir og nota í
eiginhagsmunaskyni upplýsingar
sem sjúklingurinn hefur lagt fram
sjálfviljugur, sjálfum sér og öðrum til
hagsbóta. Þessar upplýsingar eru
sjúklinganna og þjóðarinnar allrar,
ekki einkaeign læknanna. Læknar
eiga ekki að koma fram og reyna að
hamla því að vilji almennings nái
fram að ganga. Íslendingar hafa jafn-
an staðið saman um þjóðþrifamál og
nægir þar að minna á baráttuna gegn
berklum. Þá var ekki spurt um for-
dóma eða atvinnuöryggi þegar Sæ-
björg, skip Slysavarnafélagsins,
sigldi hringinn í kringum landið, sýni
voru tekin úr allri þjóðinni og ekki
fór framhjá neinum hverjir voru
leynilegir smitberar.
Árangurinn var sem betur fer sá
að berklum var útrýmt. Hvað varð þá
um fordómana og það að heilu heim-
ilin voru sniðgengin af ótta við smit?
Þeir hurfu líka. Þekkingin útrýmdi
fordómunum.
Mannvernd hvað?
Vilborg
Traustadóttir
Höfundur er formaður
MS-félags Íslands.
Gagnagrunnur
Ég er alin upp við það,
segir Vilborg Trausta-
dóttir, að vísindi og
framfarir í læknisfræði
séu hafin yfir deilur og
hagsmunapot.
Í GREIN sinni í
Mbl. 10. mars sl. ver
Þorvaldur E. Sigurðs-
son framkvæmda-
stjóri landfyllingu í
Arnarnesvogi með eft-
irfarandi orðum:
„Landfyllingar hafa
verið notaðar í fjölda
ára bæði hér á Íslandi
sem og erlendis.
Hvernig myndi
Reykjavík líta út ef
menn hefðu ekki unn-
ið land með landfyll-
ingum? Reykjavík hef-
ur verið mótuð og
stækkuð eins og hefur
þótt henta og áratuga
hefð er fyrir því að vinna land úr
sjó. Nú er tækifærið komið upp í
hendurnar á Garðabæ.“
Úreltur hugsunarháttur
Tilvitnuð orð, sem eru dæmigerð
fyrir málflutning landfyllingar-
manna, bera vott um úreltan hugs-
unarhátt og skammsýni. Engu er
líkara en breytt viðhorf í umhverf-
ismálum hafi algerlega farið
framhjá greinarhöfundi en sem
betur fer er almennt vaxandi skiln-
ingur á gildi náttúrulegs umhverf-
is, m.a. í þéttbýli. Þjóðunum í
kringum okkur er orðið ljóst
hversu verðmætt náttúrulegt um-
hverfi er og um leið af hversu mik-
illi skammsýni vaðið hefur verið of-
an í einstakar náttúruperlur og
náttúruleg sérkenni eyðilögð.
Verndun strandsvæða, lífauðugra
fjara og leira er flestum siðmennt-
uðum þjóðum nú kappsmál. Vog-
urinn, sem hér um ræðir og hug-
myndir eru uppi um að nota sem
byggingarland fyrir nokkurra
hæða fjölbýlishús á flatarmáli sem
jafngildir 10 Laugardalsvöllum, er
allur á náttúruminjaskrá og á skrá
yfir svæði í Evrópu sem eiga að
hafa forgang hvað varðar verndun.
Verndun
Skerjafjarðar
Athyglisvert er í þessu sambandi
að í viðtali við DV þriðjudaginn 13.
mars sl. lét Inga Jóna Þórðardótt-
ir, oddviti sjálfstæðismanna í borg-
arstjórn Reykjavíkur, m.a. eftirfar-
andi orð falla: „Ég er líka þeirrar
skoðunar að við eigum ekki að eyði-
leggja ströndina okkar við Skerja-
fjörð með hugsanlegri flugbrautar-
lagningu. Þar með yrðum við búin
að eyðileggja ströndina og valda
umhverfisspjöllum sem við getum
ekki tekið til baka.“ Þessi yfirlýs-
ing leiðtoga borgarstjórnarflokks
stærsta stjórnmálaflokks þjóðar-
innar í fjölmennasta sveitarfélagi
landsins ber vott um framsýni og
skilning á mikilvægi náttúrulegs
umhverfis í þéttbýli. Mjög hefur
verið gengið á fjörur og leirur á
höfuðborgarsvæðinu á undanförn-
um árum og hafa þær víðast hvar
verið eyðilagðar. Í hluta Skerja-
fjarðar og voganna sem ganga inn
úr honum, þ.e. Fossvogs, Kópa-
vogs, Arnarnesvogs og Lambhúsa-
tjarnar, er að finna helstu fjörur og
leirur á höfuðborgarsvæðinu sem
enn eru óraskaðar á
þessu svæði.
Hugmyndir um
landfyllingu í Arnar-
nesvogi eru settar
fram af mun minna til-
efni en flugvöllur á
Lönguskerjum og án
þess að nokkrir al-
mannahagsmunir
krefjist. Þess er að
vænta að bæjarfulltrú-
ar í Garðabæ sýni ekki
minni skilning á
verndun náttúru
Skerjafjarðar en
starfssystir þeirra í
Reykjavík og ýti hug-
myndum um landfyll-
ingu í Arnarnesvogi út af borðinu.
Auðugt lífríki
Arnarnesvogur er ekki að
ástæðulausu á náttúruminjaskrá og
jafnframt hluti svæðis sem er á
skrá Alþjóðafuglaverndarsam-
bandsins (BirdLife International)
yfir svæði sem hafa alþjóðlegt
verndargildi. Vogurinn er í miðju
lífríkis sem er eitt af mestu fugla-
svæðum landsins, m.a. hvað varðar
fjölbreytileika tegunda og mikil-
vægi leiranna fyrir farfugla á lang-
ferðum heimsálfa á milli. Vogurinn
er eitt af helstu sérkennum Garða-
bæjar og gildi hans mun ekki
minnka eftir því sem byggðin þétt-
ist í nágrenni hans.
Við Garðbæingar erum heppnir
að hafa slíkar náttúruminjar innan
okkar sveitarfélags. Okkur ber að
varðveita þetta og önnur nátt-
úruleg sérkenni Garðabæjar sem
auðga líf okkar og gefa byggðinni
aukið gildi og skila þessum nátt-
úruarfi óskertum til komandi kyn-
slóða.
Nægilegt byggingarland
í Garðabæ
Þegar upp koma hugmyndir um
að fylla upp í og byggja ofan í
skráðar náttúruminjar í Garðabæ
er eðlilegt að menn spyrji hvort
skortur sé á byggingarlandi í þessu
sveitarfélagi. Því fer fjarri, enda er
leitun að sveitarfélagi hér um slóðir
sem á kost á öðru eins landrými og
Garðabær. Til marks um það er að
á fundi Sjálfstæðisfélags Garða-
bæjar um skipulags- og bygging-
armál á dögunum voru kynnt áform
bæjaryfirvalda um íbúðarbyggð á
Garðaholti sem fela í sér tvöföldun
íbúafjölda sveitarfélagsins. Í
Garðabæ er margvíslegt annað
byggingarland, m.a. Arnarnesland-
ið austan Hafnarfjarðarvegar.
Byggð án
landfyllingar
Ljóst er að góður fjárhagslegur
grundvöllur er fyrir því að reisa
íbúðarbyggð á iðnaðarsvæðinu í
botni Arnarnesvogs og á landspild-
unni vestur af því – án landfyll-
ingar út í voginn. Hugmyndir fram-
kvæmdaraðila um íbúðarbyggð á
þessu svæði, þ.e. án landfyllingar,
gera ráð fyrir um 450 íbúðum og
1.250 manna byggð sem myndi fela
í sér um 15% fjölgun íbúa Garða-
bæjar. Engin þörf er því fyrir hina
umdeildu landfyllingu út í voginn
og vandséð að hún þjóni öðrum
hagsmunum en gróðasjónarmiðum
byggingarfélagsins, sanddælufyrir-
tækisins og fasteignasalans. Veiga-
mikil náttúruverndarsjónarmið,
svo og tillit til réttmætra hags-
muna núverandi íbúa við Arnarnes-
vog sem hafa ekki mátt ætla að
vogurinn yrði byggingarland, mæla
hins vegar eindregið gegn því að
fyllt verði upp í og byggt ofan í
voginn.
Byggð við Arn-
arnesvog án
landfyllingar
Sigríður
Einarsdóttir
Höfundur er flugstjóri og íbúi
við Arnarnesvog.
Náttúruvernd
Engin þörf er því fyrir
hina umdeildu landfyll-
ingu út í voginn, segir
Sigríður Einarsdóttir,
og vandséð að hún þjóni
öðrum hagsmunum en
gróðasjónarmiðum.
Í HAFNARFIRÐI
tóku Framsóknarflokk-
ur og Sjálfstæðisflokk-
ur við þröngu búi að af-
loknum kosningum
1998. Þessir flokkar
leituðu leiða, fundu
leiðir og eru víða í for-
göngu á sviði sveitar-
stjórnarmála. Ný hugs-
un og afstaða, stundum
ögrandi, til hlutverks
sveitarfélaga. Hafnar-
firði hefur verið lyft úr
depurð fyrri ára.
„Við verðum að horfa
fram á veginn, ráða í
framvinduna og taka
rétt mið áfram. Við eig-
um ekki að einblína til hægri eða
vinstri, heldur stefna fram í þágu
allrar þjóðarinnar. Á þeirri leið þurf-
um við að horfa til beggja átta, gefa
öllum skoðunum rúm og sérhverjum
einstaklingi tækifæri til að vera með í
göngunni fram á veg. Ef við sjáum
ekki til þess að flokkurinn breytist í
takt við tímann og hafi frumkvæði að
framþróun á sem flestum sviðum er-
um við að bregðast skyldum okkar.“
Svo mæltist formanni Framsóknar-
flokksins Halldóri Ásgrímssyni á ný-
afstöðnu flokksþingi. Lýsir hann
stöðu Framsóknarflokksins í Hafn-
arfirði mjög vel með þessum orðum.
Framsóknarflokkur og Sjálfstæð-
isflokkur tóku opnum örmum nýjum
úrlausnum í húsnæðismálum. Við-
bótarlán fyrir þá sem eru að hefja
sinn búskap og þá sem við þrengri
efnahag búa hafa opnað dyr fyrir
tæplega 400 íbúðaeigendur á kjör-
tímabilinu. Ekki lengur verið að
skammta íbúðir eins og í gamla
félagslega kerfinu,
heldur velur fólkið sín-
ar íbúðir og staðsetn-
ingu. Afstaða þeirra til
lífsins er önnur og
sterkari.
Framsóknarflokkur
og Sjálfstæðisflokkur
settu sér markmið að
gera þjónustusamninga
við flestar stofnanir
bæjarins og opna þar
með fyrir frekari fag-
lega og rekstrarlega
ábyrgð stjórnenda
þeirra og starfsmanna.
Þetta er vandasamt
verk til að ekki þurfi að
taka þessa samninga sí-
fellt upp aftur. Við höfum gert þjón-
ustusamning um leikskóla, Hjalla-
stefnan, sem nú hefur verið
framlengdur. Mörg sveitarfélög gera
slíkt hið sama. Við styrkjum, eins og
mörg önnur sveitarfélög einkarekna
leikskóla, skóla sem einstaklingar
hafa opnað og reka. Ég trúi því ein-
dregið að fólk eigi að hafa val. Sem
framsóknarmaður trúi ég á jafnræði í
verki, að allir eigi jafna möguleika án
tillits til efnahags, að val sé fyrir alla.
Það er hiti í ýmsum vegna útboðs á
þjónustusamningi í Áslandi um
grunnskóla. Þessi samningur er í
engu frábrugðinn þjónustusamning-
um við aðra grunnskóla, utan þess að
ekki er til staðar starfsfólk til að
semja við, heldur leitum við eftir því
að semja við hóp skólafólks eða aðila
sem tekur að sér að finna slíkan hóp
starfsmanna. Grunnskólinn er hverf-
askóli, enginn borgar nein aukagjöld
önnur en finna má í öllum grunnskól-
um í Hafnarfirði í dag. Sá sem fær
þjónustusamninginn þarf að gera
skýra grein fyrir skólastefnu sinni.
Þetta er þjónustusamningur um
kennslu, eftirlit verður til staðar,
þetta er ekki einkaskóli.
Einkaskólar eru þó mikilvægir og
gegna hlutverki. Ég segi stoltur frá
því að börnin mín hafi verið í Ísaks-
skóla, Miðskóla og Tjarnarskóla og
eru þau hreykin af því. Við erum ekki
öll steypt í sama mót og höfum ekki
sömu þarfir, jafnvel þó sumir haldi að
hægt sé að neyða fólk til þess. Tím-
arnir eru bara breyttir.
Það er eins og orðið einka sé
skammaryrði hjá sumum. Það er
miður. Við sem þjóð værum ekki það
sem við erum í dag ef ekki væru ein-
staklingar og fjölskyldur sem hefðu
lagt mikið á sig til að byggja upp líf
sitt og sinna samferðamanna.
Að síðustu nokkur orð um heil-
brigðismál. Heilsugæslan er í dag
ekki við góða heilsu. Nýir samningar
fyrir um 3 árum, þar sem læknar
lögðu sjálfir línurnar, er ástæða þess.
Leita þarf lausna og enn kemur hug-
takið einka upp, og peningar og mis-
munun. Áratugum saman hafa heim-
ilislæknar rekið sínar eigin stofur á
föstum taxta frá ríki. Þetta er einka-
rekstur, en um leið þjónustusamn-
ingur. Hver er hættan að leyfa heim-
ilislækni að vinna við þessar
aðstæður? Heimilislæknir verður að
svara fyrir þjónustuna gagnvart
skjólstæðingum líkt og skólastjórinn
í Áslandi.
Verum ekki að blanda saman grýlu
mismunar og þess heilbrigðiskerfis
sem við höfum í dag. Flestir sérfræð-
ingar landsins eru í einkarekstri með
formlegan eða óformlegan þjónustu-
samning við ríkið. Þessi íslenska
lausn er góð, er einstök og leiðir ekki
til mismununar. Heimilislæknar eiga
að fá að velja sér rekstrarform. Við
núverandi aðstæður er stéttin að
gufa upp, faglegur metnaður að
hverfa eða horfinn. Afleiðingin er
skortur á þjónustu og kostnaðarauki
fyrir okkur öll. Gerum þjónustu-
samninga við heimilislækna, gefum
þeim val um starf á eigin stofu eða á
heilsugæslustöð. Gefum fólki val. Við
lifum á nýju árþúsundi, á nýrri öld.
Kommúnisminn er dauður, kapital-
isminn hefur ekki reynst lausn okkar
tíma. Það er hins vegar val og ábyrgð
einstaklingsins og siðferðileg afstaða
hans eða hennar sem mótar líf og til-
veru okkar í dag.
Hafnarfjarðarleiðin
Þorsteinn
Njálsson
Höfundur er læknir, oddiviti
Framsóknarflokksins og formaður
bæjarráðs í Hafnarfirði.
Sveitarstjórnarmál
Hafnarfirði, segir
Þorsteinn Njálsson,
hefur verið lyft úr
depurð fyrri ára.