Morgunblaðið - 08.12.2001, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2001 47
eppni og að mjólkurbúin
vörum,“ segir hann.
Rannís-nefndarinnar telur
að aðeins verði um eitt eða
þessari grein að ræða á inn-
ði innan fárra ára.
gt að Danir, sem eru að
markaði, séu með nánast öll
undir einum hatti, þó að
mörg. Þetta er auðvitað
jólkuriðnaðurinn hér verð-
r sér. Mér þætti það heldur
mjólkuriðnaðurinn færðist
rtæki og tel að íslenskir
u ekki sáttir við það. En
ng um bisness og framtíð-
ni.
framtíðarinnar ráði
með mjólkurbúin
ju kemur fram áhugi nýrra
ast inn í mjólkuriðnaðinn.
ð hagkvæmni í því fólgin ef
vöruframleiðendur eignuð-
æmu að samstarfi við sam-
aðurinn á að vera mjög op-
ð nýta þessi fyrirtæki sem
u neytenda en ég vil leggja
ændur framtíðarinnar ráði
jólkurbúin. Við þurfum að
líka í kjötinu. Bændurnir
þurfa á sterkum úrvinnslufyrirtækjum að
halda. Þeir eru ekki launamenn og það er
lykillinn að þeirra afkomu að eiga sterkt
afurðasölufyrirtæki. Þeir þurfa því að
meta þessa stöðu upp á nýtt, í hvaða formi
sem þær eru reknar, en skynsamlegast tel
ég að um sé að ræða einhvers konar af-
urðasölufélög í eigu bændanna, sem bera
þannig enn frekar ábyrgð á afkomu sinni.“
Umsókn Nautgriparæktarfé-
lagsins fallin um sjálfa sig
– Afgerandi meirihluti kúabænda hafn-
aði í atkvæðagreiðslu tilraunainnflutningi
fósturvísa úr norskum kúm. Nautgripa-
ræktarfélagið hefur hins vegar sótt um
leyfi til að flytja inn erfðaefni úr norska
kúakyninu en viðbrögð þín við úrslitum at-
kvæðagreiðslunnar verða vart túlkuð öðru
vísi en svo að þú afskrifir alveg þennan
innflutning. Muntu hafna þessari um-
sókn?
,,Mér finnst nánast að sú umsókn sé
fallin um sjálfa sig. Samtök kúabænda
lögðu mikið upp úr tíu ára varfærinni sam-
anburðartilraun til þess að vinna sér tíma
og skoða framtíðina en nú gerist það að
75% bænda hafna hugmyndum forystu-
manna sinna um þessa tilraun. Þá rísa upp
aðrir menn og stofna félag og segjast vera
með 50 eða 100 fjós þar sem þeir ætli nán-
ast að vera farnir að framleiða úr norskri
kú eftir þrjú ár. Ég segi fyrir mig að mér
finnst svar atvinnugreinarinnar mjög
skýrt. Bændur hafna samanburðartil-
rauninni og það hlýtur að vera sama nið-
urstaðan og jafnvel ennþá harðari gagn-
vart þeirri tilraun sem þetta nýja félag
ætlar í. Ég lít því svo á að málið sé farið
hjá garði eins og það stendur. Mér líst
ekkert á, miðað við þá samstöðu sem mér
finnst vera bæði af hálfu þéttbýlisins og
þarf að vera á meðal bænda, ef menn ætla
að halda áfram að berjast í þessari gryfju.
Við eigum nánast allan okkar markað í
dag og höfum heldur verið að styrkja okk-
ur. Það er ekki gott gagnvart neytendum,
sem hafa líka tekið ofurtrú á íslensku
kúna, ef við ætlum að halda áfram að tak-
ast á um þetta mál. Menn verða því að lúta
sínum örlögum og þeirri niðurstöðu sem
75% kúabænda hafa komist að.“
– Ertu sjálfur ánægður með þessa nið-
urstöðu?
,,Ég held reyndar að samanburðartil-
raunin hefði verið mjög skynsamleg fyrir
íslenska bóndann og íslensku kúna vegna
framtíðarinnar. Í þeirri samanburðartil-
raun var fólgin ákveðin sátt og ég hefði því
viljað sjá hana eiga sér stað. Hins vegar
fagnar maður því alltaf þegar skýr nið-
urstaða fæst í einhverju máli og þá verður
minnihlutinn að una þeim úrslitum. Hann
hefur ekki komið sínu máli betur á fram-
færi en svo að tillaga um miklu varfærnari
leið kolféll í atkvæðagreiðslu.“
Vinna dýra sérmarkaði í
Bandaríkjunum og Evrópu
Mikill samdráttur hefur átt sér stað í
sauðfjárframleiðslu á undan förnum 10–20
árum en Guðni bendir á að neysla á lamba-
kjöti hafi haldist nokkuð allt frá 1995 og sé
í sókn ef eitthvað er. ,,Það jafnast engin af-
urð á við lambakjötið að gæðum og ís-
lenska þjóðin er afar stolt af þessari afurð.
Ábyrgðin er auðvitað á höndum bænda að
keppa við hinar búgreinarnar, sem eru að
framleiða mjög framsæknar og góðar af-
urðir s.s. svínið og kjúklinginn,“ segir
hann.
Aðspurður kveðst hann sjá álitleg tæki-
færi fyrir útflutning lambakjöts og fleiri
landbúnaðarafurða og bendir á reynsluna
af lambakjötskynningu sem fram fór á
svonefndum Fresh Fields mörkuðum í
Washington í haust. Þar sé verið að selja
neytendum lambakjötið sem lúxusafurð á
tvö- til þreföldu verði miðað við innan-
landsverð hér heima.
,,Ef bændurnir standa sig vel og eiga
góð og markaðssækin fyrirtæki með þess-
ar vörur, þá sér maður mikla möguleika
þarna. Ég horfi mjög til þess í upphafi
nýrrar aldar hvort íslenski bóndinn geti
styrkt sinn hag á næstu árum með því að
vinna dýra sérmarkaði í Bandaríkjunum
eða Evrópu fyrir hátt verð. Það eru mikil
tækifæri á Fresh Fields mörkuðunum.
Neytendur sem þar versla gera miklar
kröfur. Íslenska lambakjötið er selt á
þessum mörkuðum á 3–4000 kr. kg. af
hryggnum,“ segir hann.
– Sauðfjárbændum hefur fækkað mikið
en flestum er ljóst að sauðfjárbændur á
minni búunum eru í hópi þeirra sem búa
við hvað kröppust kjörin hér á landi...
,,Það er alveg ljóst að sauðfjárbúskap-
urinn hefur orðið fyrir miklu áfalli við að
missa rétt til útflutningsbóta og þeir sem
hafa nánast ekkert annað hafa ekki úr
miklu að spila. Þess vegna byggjast mögu-
leikar þessa búskapar að miklu leyti á að
hann sé stundaður sem aukabúgrein,
hvort sem það er með hlunnindum, ferða-
þjónustu eða öðrum búskap.
Við þær aðstæður getur sauðfjárbú-
skapurinn gefið af sér. Ég hef mikla sam-
úð með smábændunum sem eru auðvitað
hluti af byggðinni. Það sjá það auðvitað
allir að það getur ekki gefið mörgu fólki
góða lífsafkomu þegar 2.000 sauðfjár-
bændur framleiða 7.000 tonn af kjöti.“
– Umræðan um niðurfellingu innflutn-
ingshafta, aukna samkeppni og afnám op-
inberrar verðstýringar fer sívaxandi.
Samtök verslunar og þjónustu halda því
fram að opinber verðstýring mjólkurvara
á heildsölustigi sé tímaskekkja og hafa
beðið Samkeppnisstofnun að skera úr um
hvort hún standist samkeppnislög.
Hver eru þín viðbrögð við þessu?
,,Ég þekki þennan söng. Þeir sem hafa
mikið vilja fá meira undir sig.
Það er ekki bara hér á landi heldur í
mörgum öðrum löndum að búvörulög
halda utan um landbúnaðinn. Það sem ég
hef hvað mestar áhyggjur af er ef það
gerðist í mjólkinni, eins og í kjötvörunum,
að ofurvald smásöluverslunar myndi ryðja
þessu öllu um koll og um leið því skipulagi,
sem hefur verið okkur mjög farsælt.
Osta- og smjörsalan hér í Reykjavík
hefur verið flaggskip mjólkuriðnaðarins.
Ef menn mega hvergi ræða saman eða
skipuleggja sig gæti afleiðingin orðið sú að
menn færu út í blinda samkeppni og eng-
inn myndi hirða um að framleiða neitt
nema dagvörur. Þá gæti íslenskur land-
búnaður ekki sinnt því sem er svo mik-
ilvægt, að framleiða nýjar og vandaðri
vörur, sem eru dýrari og tekur lengri tíma
að framleiða. Nefna má ýmsar nýjungar í
mjólkurvörum sem hafa tekist mjög vel og
hafa hitt beint í hjarta neytenda. Ég veit
ekki hvort það á að vera markmið stór-
veldanna í smásöluversluninni að ryðja
þessu öllu um koll. Það yrði neytandand-
um ekki farsælt. Við búum því miður við
að þeir stóru vilja alls staðar njóta sér-
kjara. Við höfum staðið frammi fyrir því
að þeir eru að gera kröfur um svo og svo
mikinn afslátt í heildsölunni, og eru svo
staðnir að því að skila því ekki til neyt-
enda. Hins vegar má spyrja, þegar hinir
stóru eru einir eftir, hverjum á þá að gefa
afslátt?“ segir Guðni.
Skynsamleg samkeppni
mjög mikilvæg
– Hver könnunin á fætur annarri sýnir
svo ekki verður um villst að matvöruverð
er hærra hér á landi en í nálægum lönd-
um. Þó virðist sem verð á svínakjöti stand-
ist samanburð en þar er helst að finna
samkeppni.
Er það ekki til marks um að aukin sam-
keppni leiðir til lægra mat-
vöruverðs?
,,Ég tel að skynsamleg
samkeppni sé mjög mikil-
væg og grundvöllur þess að
menn geti mætt nýjum tím-
um og lækkað verð. Það er
alveg ljóst að við erum með
dýrari landbúnaðarafurðir
en mörg önnur lönd en það er líka hluti af
okkar öryggi og lúxus. Sannleikurinn er
hins vegar sá að neytendur þurfa núorðið
frekar að huga að ýmsu öðrum atriðum
sem vega miklu þynga ef bæta á hag fjöl-
skyldunnar, því matvælin vega sífellt
minna í vísitölu fjölskyldunnar. En ég held
að neytandinn stæði verr að vígi ef farið
yrði út í glórulausa samkeppni,“ svarar
Guðni.
Óþarfi að ræða um evruna
eins og einhverja lausn
– Umræða fer sívaxandi um aðild að
Evrópusambandinu, m.a. innan þíns
flokks. Aðild að ESB hefði í för með sér
grundvallarbreytingar á landbúnaðar-
stefnunni, opnað yrði fyrir innflutning frá
aðildarríkjunum og verðsamkeppni á af-
urðum.
Hver er þín afstaða í Evrópumálinu?
,,Ég tel að aðild að Evrópusambandinu
verði ekki á dagskrá hér á næstu árum.
Það eru einfaldlega svo stórir hagsmunir
sem stöðva þá umræðu, þá á ég við auð-
lindir Íslands. Það er þess vegna líka
óþarfi að ræða um evruna eins og ein-
hverja lausn eftir morgundaginn. Ég er
þeirrar skoðunar að ef við færum í Evr-
ópusambandið, værum við að fara inn í
mjög flókið kerfi, sem hentar ekki íslensk-
um möguleikum til framtíðar og það hefði
afdráttarlausar afleiðingar, sem ég er
ekkert viss um að yrðu Íslandi til farsæld-
ar. Mér finnst að Framsóknarflokkurinn
hafi komist að mjög góðri niðurstöðu á
flokksþingi, en hann hefur einn flokka
komist að þeirri niðurstöðu að við eigum
ekki að vera að rífast um Evrópusam-
bandið, heldur ganga í það verk að reyna
að styrkja EES-samninginn. Þá leið eig-
um við að ganga,“ segir Guðni.
– Þú ert þar með ósammála Halldóri
Ásgrímssyni, formanni Framsóknar-
flokksins, sem lýst hefur þungum áhyggj-
um af stöðu Íslands utan við Evrópuþró-
unina og hvaða áhrif það muni hafa þegar
evran verður tekin upp sem gjaldmiðill
um næstu áramót?
,,Það er nú ekki einu sinni víst að við
fengjum að taka upp evruna þótt að við
færum inn í Evrópusambandið. Ég held
að formaður Framsóknarflokksins sé nú
frekar að vara við þeirri umræðu sem get-
ur orðið framundan þegar evran verður
tekin upp. Ég hef hins vegar ekki neinar
áhyggjur af því. Ég tel að okkar atvinnulíf
kæmist í mikla klemmu ef við tækjum upp
Evruna. Við þurfum miklu frekar á því að
halda að hafa gengiskörfu, því sjávarút-
vegurinn er enn grundvallaratvinnuvegur
Íslendinga og við yrðum þröngt settir með
evru.“
Framsóknarflokkurinn þarf
að skýra sína stefnu
Framsóknarflokkurinn mælist með lítið
fylgi í hverri skoðanakönnuninni á fætur
annarri. Guðni hefur áhyggjur af slöku
gengi flokksins og var spurður hvort hann
teldi að flokkurinn þyrfti að setja fram
skýrari línu í Evrópumálinu. ,,Ég álít að
Framsóknarflokkurinn þurfi fyrst og
fremst að skýra sína stefnu. Það er mjög
sárt fyrir flokk, sem hefur staðið í stór-
ræðum í sex til sjö ár og hefur tekið þátt í
að umbylta Íslandi, að njóta þess ekki. Við
erum að lifa einhvern farsælasta efna-
hagstíma í sögu þjóðarinnar, með miklum
uppgangi og mikilli atvinnusköpun þar
sem atvinnuleysið er horfið. Hér hafa ver-
ið reist ný og stórhuga fyrirtæki, við höf-
um kallað heim þúsundir Íslendinga, sem
voru sestir að í öðrum löndum, oft á tíðum
hámenntað fólk, sem er komið aftur til
fósturjarðarinnar og fengið góð störf. Öllu
þessu hefur Framsóknarflokkurinn barist
fyrir og komið áfram í þessu stjórnarsam-
starfi. Ég trúi því ekki að Framsóknar-
flokkurinn sé raunverulega eins fylgislítill
og skoðanakannanir mæla. Það er alla
vega eitthvað skrítið ef þeir sem berjast
gegn allri þróun og gegn nýju fyrirtækj-
unum sem eru að skapa þjóðartekjur, fá
atkvæðin en hinir fái það hlutskipti að
drepast úr fylgisleysi.
En auðvitað verðum við framsóknar-
menn að setjast yfir það verkefni hvers
vegna við mælumst svona í skoðanakönn-
unum. Kannski þurfum við að útskýra
miklu betur að við stöndum vel fyrir okkar
hugsjónum í samstarfi við Sjálfstæðis-
flokkinn og erum jafnok-
ar hans í þessu sam-
starfi. Það getur vel
verið að framsóknar-
menn trúi þeim blekk-
ingum að Sjálfstæðis-
flokkurinn ráði öllu, en
það er rangt. Samstarf
flokkanna hefur verið
heilt og farsælt og stefna okkar hefur eng-
an hnekki beðið.“
– Öðru hverju hefur komið upp umræða
um uppstokkun í ríkisstjórninni. Ert þú
fylgjandi því?
,,Ég held að það væri mjög heppilegt
fyrir okkur framsóknarmenn og reyndar
fyrir báða stjórnarflokkana að það færi
fram ákveðin uppstokkun. Það væri mjög
heppilegt núna að reisa sig til nýrrar
sóknar á síðari hluta kjörtímabilsins með
því að endurskipuleggja Stjórnarráðið
með ákveðnum hætti og sýna með þeim
hætti að menn ætli að halda dampi og
halda áfram að efla og bæta lífskjörin og
engin ástæða sé að örvænta. Svartsýni og
neikvæð umræða er vond,“ segir Guðni að
lokum.
segir mikil tækifæri í landbúnaði en aðild að ESB komi ekki á dagskrá næstu árin
vægt að hagræða
illiliðakerfinu
aukna samkeppni og innflutning, segir Guðni Ágústsson landbúnaðarráðherra. Hann segir mikilvægt að
þjöppunar í smásölu og ræða þurfi hvort fækka eigi mjólkurbúum og sameina þau undir einni yfirstjórn.
ýnir Guðni ofurvald smásöluverslunarinnar, telur að aðild að ESB verði ekki á dagskrá hér á næstu árum
óknarflokkinn þurfa að fara vel yfir af hverju hann standi veikt að vígi í könnunum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
er frelsi í greiðslumarki og við þurfum að fara yfir það með
kunum og forystumönnum landssambanda sauðfjárbænda og kúa-
su dýru verði greiðslumark hefur verið að seljast,“ segir Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra.
’ Líst ekki á efmenn ætla að
berjast áfram í
þessari gryfju ‘
omfr@mbl.is