Morgunblaðið - 22.10.2005, Síða 8

8 LAUGARDAGUR 22. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Óhappið við Land-spítalann þegarbílkrani féll um
koll og hafði næstum vald-
ið stórslysi vekur upp
spurningar um ástand
mála við vinnustaði þar
sem kranavinna á sér stað.
Vinnuvéladeild Vinnueft-
irlits ríkisins annast eftir-
lit með byggingakrönum
og samkvæmt yfirliti frá
Vinnueftirlitinu eru slysin
við þessi tæki orðin 20 að
tölu frá 2001. Á sama
tímabili eru óhöpp skráð
26. Hafa ber í huga að bygginga-
krönum hefur fjölgað um nær 50%
frá árinu 2001 eða úr 179 í 267.
Slysum hefur hins vegar ekki
fjölgað á þessu tímabili heldur
þvert á móti fækkað hlutfallslega
og má nefna að það sem af er
þessu ári hefur eitt kranaslys orð-
ið. Frá 2001 til 2004 eru að með-
altali tæp 5 slys á ári. Flest voru
slysin 7 árið 2003.
Hvað varðar óhöppin kemur í
ljós að fjöldi þeirra hefur staðið
nokkurn veginn í stað. Álíka mörg
óhöpp verða að meðaltali á ári eins
og slys og ef litið er til mikillar
fjölgunar byggingakrana hefur
óhöppum fækkað hlutfallslega.
Þegar óhöpp eða slys verða í
tengslum við byggingakrana er
það í verkahring Vinnueftirlitsins
að kanna aðstæður á vettvangi.
Felst sú könnun í að komast að or-
sökunum og gefa fyrirmæli um að
viðgerð fari fram eftir fyrirmæl-
um framleiðanda eða vinnist undir
stjórn óháðs viðurkennds aðila.
Síðan er notkun bönnuð þar til út-
tekt Vinnueftirlitsins hefur farið
fram eftir viðgerð.
Algengustu óhöppin
verða við uppsetningu
Algengustu óhöppin verða við
uppsetningu krananna sam-
kvæmt upplýsingum frá Vinnueft-
irlitinu. Eitthvað virðist skorta á
að menn fari ekki eftir fyrirmæl-
um framleiðanda um uppsetningu
kranans. Eru dæmi um að menn
trassi að nota gátlista, heldur
treysti á minnið við þessa vinnu.
Vinnueftirlitið er eftirlitsaðili
með byggingakrönum og eru
kranarnir skoðaðir einu sinni á
ári. Teknir eru út hlutir á borð við
burðarvirki, víra, undirstöðu, and-
vægi kranans. Þá er öryggisbún-
aður sannreyndur sem og um-
hverfi hans. Auk þess á að skoða
krana eftir hverja uppsetningu.
Byggingakrani verður að uppfylla
öll þau skilyrði sem kveðið er á um
í reglum um vélar og tæknilegan
búnað og það sem kveðið er á um í
handbók framleiðanda um við-
komandi krana.
Ekki er óalgengt að Vinnueft-
irlitið banni notkun krana sem
ekki standast þessi skilyrði. Notk-
un allra byggingakrana sem flutt-
ir eru til landsins er sjálfkrafa
bönnuð þar til úttekt Vinnueftir-
litsins hefur farið fram eftir upp-
setningu en við þetta bætist að
Vinnueftirlitið bannar notkun um
15 krana á ári. Ástæðurnar eru
helst raktar til þess að einverju er
ábótavant, s.s. ófullnægjandi und-
irstaða, vírar eða skemmdir í
burðarvirki, bilun í bremsubúnaði
og bilun í öryggisbúnaði.
Hvað kranastjórana sjálfa
snertir eru gerðar ákveðnar kröf-
ur til þeirra og þurfa þeir að hafa
gilt vinnuvélaskírteini fyrir bygg-
ingakrana.
Georg Árnason fulltrúi hjá
vinnuvéladeild Vinnueftirlitsins
segist ekki kvarta undan alvarleg-
um brotalömum á þessu sviði en
helstu brotalamirnar varðandi
kranastjórana felast í því þegar
réttindalausir menn eru fengnir í
stað kranastjóra sem forfallast
eða hætta störfum.
Meðal verktaka sem hafa bygg-
ingakrana á sínum snærum skap-
ast mikil umræða í kjölfar slysa og
óhappa og því má segja að menn
reyni að draga einhvern lærdóm
af því sem miður fer í meðhöndlun
þessara tækja. Af hálfu Vinnueft-
irlitsins er reynslan af óhöppum
og slysum notuð í kennslu á nám-
skeiðum í stjórnun bygginga-
krana.
Nefna má að bílkranar hafa
verið 45 talsins frá 2001 en nú hef-
ur þeim fjölgað í 55 og verður að
meðaltali 1 óhapp á þeim árlega.
Vernda mannslíf og eignir
Slökkvilið höfuðborgarsvæðis-
ins er einn meginviðbragðsaðilinn
þegar kranaóhöpp verða og gegn-
ir því hlutverki fyrst og fremst að
bjarga og vernda mannslíf auk
þess að forða frekara eignatjóni.
Brynjar Friðriksson, deildarstjóri
útkallssviðs hjá SHS, segir slysa-
tíðnina á þessu sviði sem betur fer
ekki mjög háa, en óhöpp af þessu
tagi eru gjarnan áberandi. Hann
segir SHS vel útbúið til að sinna
hjálparbeiðnum í þessum tilvikum
en hinu megi ekki gleyma að
slökkviliðið getur alltaf kallað til
sérhæfða verktaka og aðra leik-
menn í þjóðfélaginu til að hlaupa
undir bagga.
„Það er orðinn snar þáttur í
starfi slökkviliðsins að bregðast
við ýmsum uppákomum á vinnu-
stöðum og verksmiðjum,“ bendir
Brynjar á. „Slysin tengjast nýrri
tækni og sem dæmi má nefna að
fyrir fáeinum áratugum voru ekki
svo margir byggingakranar í
Reykjavík. Nú hefur þeim fjölgað
og því fjölgar slysunum hlutfalls-
lega í takt við þá þróun.“
Fréttaskýring | Slysum við byggingakrana
hefur fækkað hlutfallslega undanfarin ár
Læra af
reynslunni
Treysta stundum á minnið og trassa að
nota gátlista við uppsetningu krananna
267 byggingakranar skila góðu dagsverki.
Öryggiseftirlit eða aðhald
verktakanna sjálfra?

Á hverju ári verða um 10 slys
eða óhöpp við byggingakrana en
þrátt fyrir fjölgun þessara miklu
vinnutækja er ekki hægt að segja
að slysunum hafi fjölgað í takt
við þessa sprengingu. Hvort sem
það er vegna öflugs eftirlits hins
opinbera þ.e. Vinnueftirlitsins
eða aðhalds og öryggisvitundar
hjá verktökunum sjálfum er ekki
gott að segja en tölurnar tala
vissulega sínu máli.
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
MIKILVÆGT er fyrir konur að byrja að æfa eða
stunda íþróttir fyrir upphaf blæðinga til að koma í
veg fyrir beinþynningu síðar. Þetta er ein helsta nið-
urstaða rannsóknar Örnólfs Valdimarsson sem kynnt
var á alþjóðlegum beinverndardegi sem samtökin
Beinvernd héldu nýverið. Þema dagsins að þessu sinni
var hreyfing og beinþynning og stóðu samtökin fyrir
námstefnu um málið fyrir fagfólk í hreyfingu og lík-
amsþjálfun.
Meðal þeirra sem héldu erindi á námstefnunni var
Örnólfur Valdimarsson, sem hefur nýlokið dokt-
orsprófi í læknisfræði en hann rannsakaði áhrif hreyf-
ingar á bein hjá ungum konum og stúlkum. Örnólfur
skýrði frá niðurstöðum hluta doktorsverkefnisins síns
á námstefnunni, en það var unnið í Malmö í Svíþjóð. „Í
verkefninu er rannsakað hvaða áhrif hreyfing hefur á
mismunandi aldursskeiðum en skoðaðar voru konur
frá sjö ára aldri og upp í fimmtugt til sextugs,“ segir
Örnólfur. Hann segir eina helstu niðurstöðuna vera þá
að mikilvægt sé fyrir konur að byrja að æfa eða
stunda íþróttir fyrir upphaf blæðinga. Þá verði beinin
bæði þéttari og stærri. Sé haldið áfram að æfa haldist
þetta, en hætti konur í íþróttum minnki beinþéttnin
mjög hratt aftur. „Ef knattspyrnukonur sem æft hafa
mikið og haft mikla beinþéttni hætta um tvítugt eða
þrítugt minnkar beinþéttni þeirra mjög mikið,“ nefnir
Örnólfur sem dæmi. Hann segir að stærð beinanna
haldi sér hins vegar.
Kalkneysla mikilvæg
Örnólfur segir að einnig hafi verið gerð rannsókn á
sjö til níu ára gömlum stúlkum. Hafi skólaleikfimi
þeirra verið aukin úr 40–60 mínútum á viku í um 40
mínútur á dag. Þessi breyting hafi orðið til þess að
beinþéttni hjá stúlkunum hafi aukist og einnig stærð
beina þeirra.
Einnig kom fram í niðurstöðum doktorsverkefnis
Örnólfs að kalkneysla á vissum árum virðist einnig
verða að vera meiri en 800 til 1.000 milligrömm á dag
til þess að ná hámarksbeinþéttni. „Eins og staðan er í
dag borða íslensk börn og unglingar nógu mikið af
kalki,“ segir Örnólfur.
Auk Örnólfs fékk Beinvernd til liðs við sig á nám-
stefnunni þær Sigríði Láru Guðmundsdóttur íþrótta-
fræðing, sem einnig hefur unnið við rannsóknir um
áhrif hreyfingar á beinþéttni og Ellu Kolbrúnu Krist-
insdóttur sjúkraþjálfa og dósent. Hún hefur rann-
sakað sérstaklega mikilvægi jafnvægis varðandi bylt-
ur og brot.
Morgunblaðið/Sverrir
Örnólfur Valdimarsson kynnti hluta doktorsverkefnis
síns á námsstefnu Beinverndar í gær.
Áhrif hreyfingar á
bein hjá ungum konum