Morgunblaðið - 22.10.2005, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 22. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FEMÍNISMI hefur átt hug minn
allan í allnokkur ár. Það að konur
og karlar eigi skilið sömu tækifæri,
sömu laun og sömu
réttindi í lífinu eru
ekkert nema blákaldar
staðreyndir í mínum
augum. Þessu eru
flestir sammála í okkar
samfélagi og telja um
80% þjóðarinnar að
jafnrétti ríki á Íslandi.
Þrátt fyrir það er það
svo að konur hafa ein-
ungis um 65% af
tekjum karla. Því er
ljóst að það ríkir ekki
jafnrétti hér á landi og
við í ungliðahópi Fem-
ínistafélags Íslands erum ein-
staklega meðvituð um þá staðreynd.
Eftir að hafa rætt þetta fram og
aftur á fundum þá komum við að
lausn á málinu. Frábært! Við sáum
að þegar við notum sömu mynt og
karlmenn erum við að draga upp
villandi mynd af íslensku samfélagi
í dag.
Okkur datt því í hug að skapa
nýja mynt; krónu konunnar. Hún
lítur að mestu leyti út eins og sú
króna sem allir Íslendingar nota í
dag, nema hún er ekki heil. Í hana
vantar 35%. Þegar konur byrja svo
að nota þessa mynt er loksins því
óréttlæti sem felst í launamisrétti
kynjanna eytt. Vissulega borgum
við jafnmargar krónur
og karlmenn fyrir
hvern mjólkurpott en
okkar krónur hafa
minna vægi. Vissulega
virðist þetta vera frá-
leit hugmynd í fyrstu
en þar sem launamis-
rétti hefur enn ekki
verið eytt og við innan
áðurnefnds ungliða-
hóps teljum að það
muni ekki gerast áður
en við sjálfar komumst
á vinnumarkaðinn
nema með róttækum
aðgerðum. Þetta rökstyðjum við
með því að hver einasta kynslóð
kvenna síðan 1975 hefur haldið að
jafnrétti á þessu sviði muni nást áð-
ur en dætur þeirra fari á vinnu-
markaðinn.
Því miður voru bankarnir ekki á
því að þetta væri framkvæmanleg
hugmynd en vegna þess hversu
áhrifamikil hún er gátum við ekki
sleppt henni svo auðveldlega. Þar af
leiðandi munum við gefa þetta form
krónunnar út sem barmmerki og að
sjálfsögðu munum við selja konum
þau á 65 krónur en körlum á 100
krónur. Með því að skarta þessu
barmmerki erum við að segja að
launamisrétti á milli kynjanna sé
ekki ásættanlegt.
Því miður er eitt barmmerki samt
ekki nóg til þess að láta þessum
80% þjóðarinnar snúast hugur og
sjá að það ríkir ekki jafnrétti á Ís-
landi. Þess vegna ættu allar konur
að hætta vinnu klukkan 14:08 þann
24. október því ef konur fengju
sömu laun á tíma og karlar væru
þær þá búnar að vinna sér inn sín
dagslaun. Síðan skulum við öll, bæði
konur og karlar, mæta á Ingólfs-
torg klukkan 16.00 sama dag og
sýna í verki að við munum ekki þola
launamismun kynjanna lengur.
Króna konunnar
Eftir Rakel Adolphsdóttur
’…munum við gefaþetta form krónunnar út
sem barmmerki og að
sjálfsögðu munum við
selja konum þau á 65
krónur en körlum á 100
krónur.‘
Rakel Adolphsdóttir
Höfundur er nemi við
Menntaskólann við Hamrahlíð.
Kvennafrídagurinn
ÉG TÓK virkan þátt í baráttudegi
kvenna hinn 24. október árið 1975.
Saug í mig stemmninguna og bar-
áttuandann sem vissulega einkenndi
þennan dag. Þá starfaði ég á skrif-
stofu Rafmagnsveitu Reykjavíkur og
það truflaði lítið karlana á skrifstof-
unni að við kvenfólkið skyldum
ganga út, ég held bara að þeim hafi
fundist þetta nokkuð skemmtileg til-
breyting!
Síðan eru liðin 30 ár. Í dag er ég
menntaður sjúkraliði og starfa sem
slík á sambýli fyrir einstaklinga með
minnissjúkdóma.
Hvað geri ég og vinnufélagar mín-
ir, sem allt eru konur, hinn 24. októ-
ber 2005? Getum við gengið út og
tekið virkan þátt í „hátíðahöldunum“
sem verða til að minnast baráttu-
dagsins fyrir 30 árum?
Hvað gerðu konur í umönn-
unarstörfum hinn 24. október 1975?
Ég efast ekki um að þær sem voru á
vakt þennan dag hafi bara unnið sín
störf, því það var enginn tiltækur, til
að leysa þær af, nema starfssystur
þeirra og kannski í einhverjum til-
fellum dætur skjólstæðinga þeirra!
Það er viðurkennd staðreynd að
umönnunarstörf eru vanmetnustu
störf samfélagsins og þessum störf-
um er að stærstum hluta sinnt af
ófaglærðum yndislegum konum. Það
fæst ekki starfsfólk til að vinna
umönnunarstörf á hjúkrunarheim-
ilum eða elliheimilum og ekki heldur
til að sinna yngstu kynslóðinni á leik-
skólunum eða á dagvistarheimilum
vegna lélegra launa. Það er skamm-
arleg staðreynd í velferðarþjóðfélagi.
Um er að ræða stórar kvennastéttir
þar sem karlar vinna að jafnaði ekki
sambærileg störf.
Til þess að kjör
láglaunakvenna við
umönnunarstörf á
elliheimilum, grunn-
og leikskólum,
sjúkrastofnunum og
víðar taki nauðsyn-
legum breytingum
þarf að verða til op-
inber og viðurkennd
neysluviðmiðun hér-
lendis, svipað og ger-
ist á hinum Norð-
urlöndunum. Með
þeim hætti eru kjör
skilgreind sem duga eiga til lág-
marksframfærslu eins og Harpa
Njáls félagsfræðingur benti á í bók
sinni Fátækt á Íslandi (2003). Það
hlýtur að fara að verða viðurkennd
staðreynd að það að „plástra“ hlut-
ina, þegar allt er komið í óefni í
launamálum hinna lægstlaunuðu, er
ekki lausn á málinu. Opinber og við-
urkenndur framfærslugrunnur hlýt-
ur að þurfa að koma til og verða end-
urskoðaður með reglulegu millibili,
t.d. við gerð kjarasamninga á al-
mennum vinnumarkaði. Það hlýtur
að vera jafnréttismarkmið að allir
hafi möguleika á að framfleyta sér og
sínum með mannsæmandi hætti!
En aftur að þessum baráttudegi
kvenna þar sem m.a.
launamisrétti kynjanna
verður mótmælt. Dag-
urinn á svo sannarlega
rétt á sér, því vekja verð-
ur landann til umhugs-
unar um ástandið eins og
það er.
En góðu systur, hugsið
til þeirra kvenna, sem alls
ekki geta komið og tekið
þátt í deginum með ykkur
þótt þær flestar vildu.
Starfsfólk heilbrigð-
isstofnana gengur ekki út
af sínum vinnustað þennan dag, því
þar er enginn til að leysa það af og
við getum ekki komið þannig fram
við skjólstæðinga okkar. Leikskólum
ætti frekar að vera hægt að loka og
starfsfólk gæti gengið út, því sú
ánægjulega hugarfarsbreyting hefur
orðið á síðustu 30 árum að sjálfsagt
þykir að pabbarnir geti bara sótt
börnin sín og verið með þeim þennan
dagpart, sem um ræðir.
Starfsfólk heilbrigðisstofnana á
vakt hinn 24. október 2005 verður
örugglega með ykkur í anda!
Áfram stelpur!
Áfram allar stelpur
Sigrún Jónsdóttir fjallar um
kvennafrídag og launamisrétti ’Það hlýtur að verajafnréttismarkmið að
allir hafi möguleika á að
framfleyta sér og sínum
með mannsæmandi
hætti.‘ Sigrún Jónsdóttir
Höfundur er sjúkraliði og situr í
jafnréttisnefnd Reykjavíkurborgar.
SÚ VAR tíðin að frá Norðurlönd-
unum komu ferskir vindar inn í al-
þjóðastjórnmálin. Svíar voru þar í
fararbroddi og um alllangt skeið
stóð Olov Palme, forsætisráðherra
Svíþjóðar, í stafni þegar gagnrýnin
alþjóðaumræða var annars vegar.
Enda þótt stjórnarráðin á hinum
Norðurlöndunum væru oft býsna
íhaldssöm er óhætt að segja að á
Norðurlöndunum öll-
um hafi um tíma ver-
ið gróskumikil og
gagnrýnin umræða
um alþjóðastjórnmál.
Þetta er liðin tíð.
Sannast sagna rak
mig í rogastans þeg-
ar ég las grein sem
utanríkisráðherrar
allra Norður-
landanna sendu frá
sér í sameiningu og
birtist í norrænum
blöðum 22. júní sl.
Tilefnið var ráðstefna
sem þá var haldin í
Brussel um Írak og
var fyrirsögn grein-
arinnar Skilaboð
Norðurlanda til
Íraksráðstefnu.
Mjög erfitt er að
átta sig á hver þessi
skilaboð áttu að vera
að öðru leyti en því að
utanríkisráðherr-
arnir vonuðust til að
Írakar fengju að búa
við frið og öryggi,
njóta mannréttinda
og lifa án fátæktar og
kúgunar. Hljómar vel. En síðan þeg-
ar farið er að rýna í textann kemur í
ljós að þessi orðsending frá norrænu
utanríkisráðherrunum er lítið annað
en réttlæting á innrásinni í Írak og
stuðningur við sögutúlkanir Bush-
stjórnarinnar bandarísku.
Svona er andstaðan við hernáms-
liðið afgreidd: „Öfl hryðjuverka og
ótta ógna nú lýðræðisþróuninni.
Fyrir þessum öflum fer sundurleitur
hópur manna, allt frá ótíndum
glæpamönnum, þjóðernissinnuðum
uppreisnarmönnum og fylg-
ismönnum Saddams Husseins, til
hópa sem eru innblásnir af trúarlegu
ofstæki og sækja sumir hverjir
stuðning erlendis frá …“ Vissulega
er það svo, að við hatursfullar að-
stæður og ofbeldi er hætt við því að
fram á sjónarsviðið komi öfgafullt
fólk sem fær hljómgrunn sem það
ella ekki fengi. Þrátt fyrir þetta hlýt-
ur þeim sem til þekkja og fylgst hafa
með atburðarásinni í Írak að vera
ljóst hverslags einföldun fram-
angreind staðhæfing er.
Hvernig skyldu stríðsglæpum inn-
rásarherjanna vera gerð skil, fjölda-
morðunum í Fallujah, pyntingunum
í Abu Ghraib eða öðrum fangelsum, í
þessari grein norrænu utanrík-
isráðherranna? Hvað með bænaskjöl
og áskoranir frá bæjarstjórnum og
verkalýðshreyfingu til Sameinuðu
þjóðanna og umheimsins almennt,
vegna mannréttindabrota af hálfu
innrásarhersins? Hvað með stór-
fellda eyðileggingu á
fornminjum og menning-
arverðmætum, sem ný-
lega var gerð grein fyrir í
skýrslu frá British Mus-
eum? Ekki eitt aukatekið
orð. Utanríkisráðherrar
Norðurlandanna sem í
sameiningu skrifa grein
um þetta mesta hitamál
okkar samtíðar hafa ekk-
ert um stríðsglæpi, pynt-
ingar og mannréttinda-
brot innrásarherjanna að
segja. Ekkert.
Um þjáningar Íraka á
undanförnum árum
segja þau Per Stig Möll-
er, Erkki Tuomioja, Dav-
íð Oddsson, Jan Peter-
sen og Laila Freivalds:
„Íraska þjóðin hefur
þjáðst nóg síðustu tutt-
ugu árin – á meðn stríðið
við Íran stóð, undir blý-
þungu oki Saddams
Husseins, á árum fá-
tæktar og nú við erfitt
öryggisástand …“
Hver eru „ár fátækt-
ar“ sem hér er vísað til?
Skyldu það vera árin sem
Írak var haldið í heljargreipum efna-
hagsþvingana, svo viðbjóðslegra að
nær allir yfirmenn mannúðarhjálpar
Sameinuðu þjóðanna, sem störfuðu í
landinu á þessum árum, sögðu af sér,
því þeir töldu augljóst að alþjóða-
samfélagið væri að fremja stórfelld
mannréttindabrot, sem auk þess
brytu í bága við alþjóðasamninga,
Genfarsáttmálann og viðauka hans?
Á tímum viðskiptabannsins heyrðust
aldrei, svo eftir væri tekið, hugleið-
ingar frá utanríkisráðherrum Norð-
urlandanna um þrengingar fátækrar
þjóðar af völdum þessara þvingana.
Í sameiginlegri grein þeirra nú er
ekki eitt aukatekið orð um ábyrgð
okkar. Hvílík niðurlæging! Og þetta
á að vera skrifað í okkar nafni!
Spyrja má í hvaða heimi utanrík-
isráðherrar lifa sem „fagna lokum
hernáms“ Bandaríkjamanna, sem
nýlega hafa tilkynnt að þeir hyggist
ekki fækka í herliði sínu í Írak næstu
fjögur árin?
Í niðurlagi greinarinnar er beðið
um aðstoð Írökum til handa – nú
þurfi „mikið fjármagn“, segja utan-
ríkisráðherrarnir.
Norðurlandaþjóðirnar aðstoða
Írak best að mínu mati með því að
krefjast brottflutnings innrásarherj-
anna og að tafarlaust verði endi
bundinn á pyntingar og önnur mann-
réttindabrot í landinu. Varðandi
efnahagsaðstoð, þá er Írak án vafa
eitt auðugasta land veraldar af nátt-
úruauðæfum. Þess vegna er landið
nú hersetið. Þess vegna var það ný-
lenda fyrr á tíð og síðar leiksoppur
olíuauðhringa. Fái íraska þjóðin að
nýta olíuauðæfi sín sjálf þurfa hvorki
Íslendingar, Danir, Norðmenn,
Finnar né Svíar að rétta þeim hjálp-
arhönd. Spurningin er hvort núver-
andi ríkisstjórnir Norðurlandanna
þurfi ekki að endurskoða afstöðu
sína til alþjóðastjórnmála og móta
sér sjálfstæða stefnu í stað þess að
fylgja Bush-stjórninni bandarísku
nær gagnrýnislaust að málum. Slíkt
myndi óneitanlega hressa upp á
sjálfsvirðinguna.
Þessi grein er einnig send til birt-
ingar í fjölmiðlum á hinum Norð-
urlöndunum.
Margir ráðherrar
um smáa grein
Ögmundur Jónasson fjallar
um alþjóðastjórnmál
Ögmundur
Jónasson
’Varðandi efna-hagsaðstoð, þá
er Írak án vafa
eitt auðugasta
land veraldar af
náttúruauðæf-
um. Þess vegna
er landið nú
hersetið.‘
Höfundur er formaður
þingflokks Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs.
Á ÍSLANDI hefur
jafnréttismálum
kynjanna fleygt fram
á undanförnum ára-
tugum og ber að
þakka óeigingjarnt
starf fjölda samtaka
sem hafa látið sig
málið skipta. Fjölda-
hreyfingar fylltu
miðbæ Reykjavíkur
og stóðu að stofnun stjórn-
málaflokks sem síðar hafði áhrif á
stefnu annarra flokka. Landinn
lærði um launamisrétti, misrétti í
stöðuveitingum, mæðrahyggju og
stöðu einstæðra mæðra svo eitthvað
sé nefnt. Gífurlegur árangur hefur
náðst. Fyrir hönd dætra minna er
ég þakklátur.
Undanfarin misseri hefur verið
vaxandi umræða á öllum Norð-
urlöndunum um stöðu feðra sem
ekki búa með börnum sínum. Margt
hefur áunnist og öruggt að almennt
hafa fráskildir feður
tekið meiri ábyrgð á
umönnun og velgengni
barna sinna en áður
tíðkaðist. Hlutirnir eru
að þokast í rétta átt en
víða er pottur brotinn í
viðhorfum almennings
og hins opinbera. Við-
horf eru enn í gildi þar
sem trúverðugleiki
feðra til aukinnar
ábyrgðar er dreginn í
efa. Þegar deilur koma
upp um forsjármál,
umgengni eða fjármál er stutt í
gamlar kreddur og upplifa feður
gamaldags viðhorf og að hluta til
úrelt lagaumhverfi. Tekist er á við
stjórnsýslu sem oftar en ekki er
mönnuð konum sem litaðar eru af
fyrri baráttu kvenna til aukinna
réttinda. Meðan feðraorlof er tal-
andi dæmi um nútímann er stutt
síðan að úrskurður stjórnsýslunnar
féll, þar sem áhugi föður til að
fylgjast með fótbolta í sjónvarpi var
notaður gegn honum í forsjárdeilu!
Félag ábyrgra feðra er virkt fé-
lag með rödd í réttindabaráttu
feðra. Félagið á bræðrafélög á öll-
um Norðurlöndum sem eru ört vax-
andi og eru þessi mál víðast hvar í
mikilli endurskoðun. Ég vil biðla til
feðra almennt um að kynna sér
málstaðinn á heimasíðu félagsins:
abyrgirfedur.is og gerast meðlimir í
félaginu gegn greiðslu hóflegs árs-
gjalds, sem er 2.900 krónur. Jafn-
ræði foreldra og réttur barna til
þeirra beggja er jafnréttisbarátta
sem vert er að leggja lið.
Fjöldahreyfing um réttindi
og aukna ábyrgð feðra
Lúðvík Börkur
Jónsson fjallar
um jafnréttismál
Lúðvík Börkur Jónsson
’Margt hefur áunnistog öruggt að almennt
hafa fráskildir feður
tekið meiri ábyrgð á
umönnun og velgengni
barna sinna en áður
tíðkaðist.‘
Höfundur er stjórnarmaður
í Félagi ábyrgra feðra.