Réttur - 01.02.1919, Blaðsíða 8

10
Réttur.
mannsins, stolta og drambláta og leiguliðans, sem skalf á
beinunum ef eigandinn byrsti sig. Hann þorði ekki að ympra
á einu mögiunarorði, þó liann yrði að ganga með plógi
lénsherrans dag eftir dag og verða sárfeginn hverjum mol-
anum, sem til hans hraut af borðum drotnanna. Þó þessum
mismun sé brugðið upp fyrir okkur á leiksviði eða í skáld-
riti, þá skortir okkur ímyndunarafl, til að skilja hann eins og
hann var. Þessi munur á stéttum hlaut að lokum að valda
stormum í félagslífi manna. Punginn varð að jafnast. Stjórn-
arbyltingin franska var fyrsta óveðrið. Síðan hafa allsnarpar
kviður skollið á á ýmsum stöðum, en hreyfingin yfirleitt borist
með jöfnum skrefum yfir þjóðfélögin og valdið ýmsum um-
bótum á stjórnarfari og löggjöf landanna. — En stjórnfrels-
ishreyfingin er aðeins forboði þeirrar hreyfingar, sem nú er
að verða sterkasta hreyfingin hjá flestum þjóðum, jafnaðar-
hreyfingarinnar, sem kemur fram í ýmsum myndum, eftir
staðháttum og menningarblæ þjóðanna. Hún er auðvitað ná-
skyld frelsishreyfingunni. Andinn er sá sami, að draga úr
misjöfnum kjörum, að girða fyrir það, að nokkrum verði
bakað böl, án þess að hann geti borið hönd yfir höfuð sér.
En það voru nýjar stefnur í atvinnulífi þjóðanna, sem komu
þeirri hreyfingu af stað. Eg ætla ekki að lýsa upptökum
hreyfingarinnar að þessu sinni. Það yrði of langt mál, enda
flestum líklega að nokkru leyti kunnugt. Aðeins skal eg
benda á það, að þegar verksmiðjuiðnaðurinn fór að verða
stærsti liðurinn í atvinnulífi þjóðanna, joá færðist auðurinn á
hendur fárra manna, sem áttu vélarnar. þeir einir gátu látið
vinna. Verkalýðurinn í borgunum varð því algerlega á þeirra
valdi. Og af því færri menn þurfti til vinnunnar, þegar
vélarnar voru teknar við, þá varð fjöldi þeirra manna atvinnu-
laus, sem áður hafði lifað á handafla sínum. Þessir menn
urðu því fegnir að bjóða sig verksmiðjueigendunum fyrir
iægri laun en öðruin var goldið, til þess að fá þó eitthvað
til að lifa af. A þenna hátt var hægt að koma á svo lágu
kaupgjaldi við verksmiðjurnar, að verkamennirnir gátu með
engu móti framfleytt fjölskyldum s'num, Þegar þess er gætt,