Réttur - 01.02.1919, Blaðsíða 68

70
Réttur.
Til þess að skýra mál mitt ofurlítið nánar, verð eg að taka
ofurlítið dæmi. — En til þess að lengja ekki tímann of mikið,
verð eg að stikla á atriðunum, og taka það sem næst liggur.
Gest ber að garði. Hann er ekki heimagangur, og útlit hans
bendir til, að hann muni vera í venslum við hinn stóra guð
vorra tíma, sem kallast menning. Við þekkjum þá naumast
nein þau efni í bæ eða búri, og kunnum enga svo viðhafn-
arlega samsetning þeirra, að við getum talið boðlegt gestinum.
Og því þá ekki boðlegt? Af óttanum við menninguna. Óttan-
anum fyrir því, að gegnum fábreytta réttinn skíni okkar eigin
menningarleysi. —
Við förum á mannamótið; hlustum á ræðumanninn og þykir
fátt um. Og því þá það? Af því við óttumst, að andi hans
sé ef til vill ekki svo Iaugaður í lindum menningarinnar, að
vansalaust sé að taka þau fyrir góða og gilda vöru, en hættu-
minna að þykja fátt um, því það er huliðsshjálmur, sem gott
er að bregða yfir sig, og gefur í skyn, að meira sé inni fyrir;
við höfum meira þekt, meira heyrt og séð, og vitum nokk-
uð sjálf.
Við hlustum á söngmanninn. Hann er of kunnugur okkur,
til þess að við megum halda, að hann syngi vel. Og við
»gagnrýnum« söng hans — og þykir fátt um, af því við höf-
um heyrt annan svipaðan honum syngja, og handan við fjöll-
in syngja fleiri — sennilega með enn meiri menningarblæ.
Tökum nýútkomna bók — lesum hana, og hvað svo? Hún
er eftir skáld, sem við þekkjum öll — lítilsverð, rétt lagleg
dágóð, Ieiðinleg — afleit — ágæt! Nei, ágæt getur hún ekki
verið, það væri ofbert menningarleysi. Agæt bók eftir skáld,
er við þekkjum öll, það kemur varla fyrir — og hafa ef til
vill lesið stór ritverk eftir stórskáld, sem við þekkjum ekki,
og sjáum því í þokuhillingum nútíðarinenningarinnar — að
bera slíkt saman eða nefna í einu er afarvarasamt!! — Óttinn
við menninguna er líka hér að verki, og fyrir áhrif hans er
það, að við teljum óboðlegt flest það, sem náungi okkar fram-
leiðir. Við komum ekki auga á það, að hann eigi nein skil-
ýrði til þess að setja nógu mikið menningarsnið á framleiðslu