Réttur - 01.02.1919, Page 41

Rœktun og sjálfstœði.
43
fái nægilegt og hentugt fjármagn, og taki í þjónustu sína
allar þær nýtísku vinnuaðferðir, vélar og áhöld, sem honum
mega að gagni koma.
Í upphafi máls gat eg þess, að heppilegast mundi íslensku
þjóðerni og þjóðarsjálfstæði, að við héldum áfram að vera
bændaþjóð. Tel eg þetta svo nauðsynlegt, að mér nægir
það ekki, þótt bændurnir séu bændur, heldur vildi eg að þeir>
sem búa í borgum og þorpum, verði nokkurskonar bændur
líka; eða öðlist nokkuð af þeirri aðstöðu til menningarþroska,
sem sveitalífið getur veitt fram yfir borgalíf hins fátæka verka-
manna fjölda.
Erlendis hefir hin síðari ár fyrir stríðið verið ritað allmikið
um nýja tegund bæja, sem reynd hefir verið á stöku stað og
gefist vel. Heita þeir á ensku: Garden C'ties, en á dönsku
»Havebyer«. Á íslensku mættu þeir heita: »Gróðrarborgir«
eða »Gróðurþorp« eftir stærðinni.
Guðmundur prófessor Hannesson hefir ritað um, hvernig
þeim yrði helst fyrirkomið hér á iandi. En ritsmíð lians
mun í fárra höndum, vil eg því drepa á helstu meginatriðin.
Hinn eðlilegi miðpunktur bæjarins er venjulegast t. d. við
höfnina. Par eru há hús og stór: verslanir, verksmiðjur,
bankar, skrifstofur, opinberar byggingar og samkomuhús. Par
fer allur stærri atvinnurekstur fram, alt það, sem almenningur
þarf daglega að sækja. En í þessum bæjarhluta eru engin
íbúðarhús. Út frá honum liggja götur með íbúðarhúsum.
Húsin eru lág en samföst með götunni, hvert ætlað sinni
fjölskyldu. Gatan sjálf hefir venjulega breidd, en forgarður
er fyrir hverju húsi með blómum og trjám; öll götubreiddin
verður svo, að vel nýtur sólar. Að húsabaki eru rýmindi
fyrir inatjurtagarða og smáleikvelli handa börnum. Bæirnir
eiga að hafa yfir miklu landrými að ráða. Heppilegast mundi
hverju kauptúni að kaupa næstu jarðir. Landi bæjarins er
skift með girðingum í beitiland, tún og matjurtagarða. Þar
eru einnig leikvellir, skíðabrautir og skauta, ef til vih rækt-
aður skógur og skemtigarður,