Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 18

anna til þeirra miklu framtíðarafreka er ekk-
ert áhlaupaverk. Það þarf mikinn andans
mátt til að vekja og þroska fólkið til þess
starfs — og gildi einstaklinganná til þess
verður seint ofmetið, eins og Kristinn undir-
strikar mjög.
En varast skyldu menn þó oftrú á mætti
andans og hafa í hyggju spakmæli Marx, sem
oft er vitnað í:
„Frœðikenningin verður að valdi, þegar
hún grípur fjöldann." — Og síðar á sama
stað:
„Frceðikenningin verður aðeins fram-
kvœmd hjá hverri þjóð í þeim mceli sem hún
er fnllnœging þarfa hennar" J)
Hugsjón bláfátækrar rússneskrar bænda-
stéttar, sem att var út í óvinsælt yfirstéttar-
stríð og hugsjón kúgaðs rússnesks verkalýðs
í sömu aðstöðu var friður, brauð og jörð —
og þær stéttir fylgdu þeim flokki til bylting-
ar, sem einn reyndist þeim þörfum þeirra trúr.
Snauður íslenskur verkalýður, þjáður af
atvinnuleysi, kreppu og kúgun gerði afnám
fátæktarinnar að hugsjón sinni af brýnni
þörf. Og í þeirri baráttu fyrir brauði og lífi
fylkti hann sér um þann flokk, er einn allra
sýndi í verki viljann tii að gera þá hugsjón
að veruleika — og tókst það: Fátæktinni
var útrýmt sem almennu hlutskipti alþýðu,
en auðvaldsskipulagið hélst. Lengra náði aflið
ekki.
Menn verða að hafa trúna á hvortveggja:
hugsjóninni og fjöldanum, — án þess að ætl-
ast til of mikils fyrr en í fyllingu tímans. List
forustunnar felst í því að skilja hvenær sú
fylling er komin og undir hvaða kringum-
stæðum hún er hugsanleg.
En til þess að gera hugsjón þjóðfrelsisins
— frjálst, herlaust, hlutlaust Island — að
veruleika, þarf sú hugmynd að verða að þörf
fjöldans, að valdi, — og þá fyrst, en fyr ekki,
verður hún að veruleika. Til þess að svo megi
verða þarf eigi aðeins að fara eldi um mann-
anna sál eins og Jónas og Jóhannes úr Kötl-
um í ættjarðarljóðum sínum eða Halldór í
„Islandsklukku" og „Atómstöð". Til þess þarf
og hið þrotlausa uppeldisstarf, sem skapar
það stolt og þann metnað meirihlutans að
þjóðin láti ekki bjóða sér það hlutverk að
vera augnabliksskjöldur til eyðingar sjálfri
sér Ameríkönum til þægðar, ef til atomstríðs
kemur, — til þess þarf þá samúð með fátæk-
um þjóðum heims að gerast ei skósveinar
hinna ríku gegn þeim, — þá þekkingu að sjá
í gegnum lygavef fjölmiðlanna, sem reyna
að binda hana og blinda, svo hún sofi vel við
síðu morðhundanna portúgölsku og grísku
undir yfirstjórn amerísku Víetnamböðlanna.
En vissulega er og rétt að reikna alltaf með
þeim möguleika að skyndilega geti eitthvað
það gerst sem vekur þjóðina og opnar augu
hennar fyrir því hverjum hún hefur ofurselt
sig — og að henni er lífsnauðsyn að losa sig
úr Nato-helsinu umsvifalaust.
Það eru margar hugsanirnar, sem vakna
við lestur hins hugmyndaauðuga sagnarits og
heitu ádrepu Kristins og ótal vandamál, sem
sett eru þar fram til umræðu og eigi er rúm
að ræða hér.
En í öllum þessum römmu reikningsskilum
hins heita hjarta hugsjónamannsins við raun-
sæi og afsláttarstefnu er einum aðila hlíft.
Forusta Sovétríkjanna, realistarnir par excel-
lence, loga enn fyrir hugskotssjónum hans í
ljóma hugsjónanna. Mótsetningarnar í fari
þeirra: milli þess volduga vígis sósíalismans,
sem bjargar Víetnam, og ríkisvalds þess stór-
veldis, sem brýtur á bak aftur frelsishreyfingu
Kommúnistaflokks Tékkóslóvakíu eru þar
ekki til. En eigi meir um það á þessum stað.
Hin heita erfðaskrá Kristins, þótt stundum
of himð sé, skrifuð á sóttarsæng þess mikla
brautryðjanda og ættjarðarvinar, þrungin á-
hyggjum um verkalýðshreyfinguna, flokkinn
18