Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 28

Það var all hljótt um Smrkovsky eftir
þetta. Hann var áfram í Prag, veikur maður,
mun hafa þjáðst af krabba. En hann beygði
sig aldrei og hélt áfram til síðustu stundar
að vinna að því að horfið væri aftur inn á
þær brautir, sem samræmdust hugsjón sósíal-
ismans og frelsisþrá vinnandi stétta handa
og heila. Svo segir vestur-þýska tímaritið
„Spiegel" frá (24. des. 1973), að Smrkovsky
hafi ritað Brézjnéf bréf og afhent í sovéska
sendiráðinu í Prag, þar sem hann fékk góðar
viðtökur, — er fullyrt að tillögur hans um
gerbreytingu til bóta mæti skilningi ýmissa
forustumanna flokksins í Moskvu. Ymsir
telja ekki vonlaust að viðurkennt verði að
mikilla breytinga sé þörf.
Smrkovsky hefur því ef til vill dáið í þeirri
trú að sigur væri ekki eins langt framundan
í sósíalistískri frelsisbaráttu eins og margir
hafa óttast.
★
Síðan þetta var skrifað barst okkur í hend-
ur það, sem L’Unita, blað ítalska Komm-
únistaflokksins ritar um Smrkovsky og fylgir
útdráttur úr því hér með. Blaðið rakti ævi-
atriði hans, en segir svo um tímabilið eftir
1967:
Smrkovsky „var einn af fremstu mönnum
tékkoslóvakisku kommúnista- og verklýðs-
hreyfingarinnar. Hann helgaði allt starf sitt
og fjörutíu ár lífs síns þeirri hreyfingu".
„Smrkovsky varð einn nánasti samverka-
maður Dubceks, aðalritara flokksins. Hann
var í æðstu stjórn flokksins og forseti þjóð-
þingsins. Hann tók þátt í ýmsum fundum
með kommúnistaflokkum sósíalistísku land-
anna og fór — eftir hina vopnuðu innrás
21. ágúst — ásamt öðrum foringjum „hinnar
nýju stefnu" til Moskvu, til þess að verja
lögmæti og réttmæti stefnu þeirrar, er
Kommúnistaflokkurinn og ríkisstjórnin
höfðu fylgt."
„Eftir að „ný stefna" hafði verið knúð
fram, var frá janúar 1969 smámsaman farið
að setja Smrkovsky út úr áhrifastöðum. Hann
var settur af sem þingforseti, — gerður vara-
forseti um tíma, — settur út úr miðstjórninni,
í desember 1969 var hann látinn hætta sem
þingmaður og loks rekinn úr flokknum. Um
þetta leyti veiktist hann og var marga mán-
uði á sjúkrahúsi. Þá var ráðist mjög á hann
í hinum ýmsu fjölmiðlum. I viðtali sem
ítalska vikuritið „Vie Nuove" átti við hann í
september 1971, sagði hann:
„Líf mitt nú takmarkast við einkamál,
bækur og hugleiðingar. Oll félagsleg sam-
bönd takmarkast af þeirri staðreynd, að hver
sá, sem tekur upp samband við mig, á of-
sóknir á hættu."
Ennfremur ritar „Wiener Tagebuch" um
Smrkovsky og segir m.a. þetta.
„Hann var ekki aðeins einn af vinsælustu
brautryðjendum „vorsins í Prag", sá maður,
er andaðist nú 15. janúar. Hann var sú
manngerð byltingarsinnaðra verklýðsleiðtoga,
sem nú fer fækkandi." ... — „Hann lét sér
ekki nægja að taka á móti hyllingu fjöldans,
er fram hjá gekk ræðupalli, heldur ræddi við
alþýðu í beinni snertingu við hana, án alls
lífvarðar, hvort sem var í Fucik-garðinum eða
„gamla borgar-torginu". Svo miklar voru vin-
sældir þessa hreina byltingarmanns að síðasta
árið höfðu fulltrúar hernámsveldisins sam-
band við hann í þeirri von að fá Smrkovsky
til einhverskonar samstarfs, er veitt gæti rík-
isstjórn landsins traust."
28