Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 23

VALD OG VIT
Hugleiðingar um valdahlutföll höfuð-
stéttanna í þjóðfélaginu og nauðsynina
á pólitískri framsýni verklýðsstéttarinnar
Síðan 1942 hefur verið visst valdajafnvægi milli
höfuðstétta íslensks þjóðfélags: verkalýðs eða
launastétta annarsvegar og atvinnurekenda eða
burgeisastéttar hinsvegar. Þó hefur ríkisvaldið allan
tímann verið burgeisastéttarinnar, sökum þess hve
rikistækið sjálft, embættisvélin, er gagnsýrð við-
horfi hennar og því ætíð hallast á verkalýðinn,
nema þegar fulltrúar hans hafa verið í ríkisstjórn
og getað hindrað að miklu leyti aðgerðir gegn hon-
um og jafnvel knúið fram verulegar félagslegar um-
bætur. Verkalýðurinn hefur því alla þessa þrjá ára-
tugi orðið að beita samtökunum, oft af hörku til að
jafna metin, halda í horfinu og hann hefur afl og
vald til að vinna hvert verkfall, — og tókst í fyrsta
skipti 1971 að fara fram úr þeirri kaupgetu tíma-
kaups, er var 1942—1947. — Höfuðverkefni allra
þeirra stjórna, sem verkalýðurinn hefur átt fulltrúa
í, hefur hinsvegar verið, samtimis hagsmunabar-
áttu stéttarinnar, að hindra burgeisastétt Islands
í því að farga efnahagslegu sjálfstæði landsins
og gera lýðveldið raunverulega að leppriki út-
lendinga, svo sem nánar verður á minnst.
Þegar aðalandstöðustéttir þjóðfélagsins eru
nokkurn veginn jafn sterkar, gæti rikisvaldið öðl-
ast visst sjálfstæði, ef höfuðstöðvar valdsins væru
skipaðar mönnum, sem sjálfir væru óháðir bur-
geisastéttinni andlega og hefðu þá framsýni til að
bera og ébyrgðartilfinningu að sjá hvaða þróun er
þjóðfélagi voru nú nauðsynleg. — En slíkt myndi
vart gerast nema reisn verklýðshreyfingarinnar yrði
það mikil, ekki síst um þjóðfélagsleg úrræði sam-
fara valdi hennar, að slikir menn létu segjast og
ynnu af heilum huga og fullum skilningi með henni,
þegar hún hefur fulltrúa i ríkisstjórn. Þetta væri
sérstaklega nauðsynlegt nú, hvað efnahagsmál
snertir, þegar viðhorf verkalýðs og þjóðarheildar
verður að breytast frá því, sem verið hefur síðustu
þrjá áratugi. Skal og komið að því síðar.
Nýafstaðin vinnudeila og niðurstöður hennar
kalla sérstaklega á tafarlausa rannsókn og að-
gerðir í þessum málum.
I
Islensk burgeisastétt hefur sem heild hvorki haft
vit né vilja á að stjórna landinu sem sjálfstæðu
landi. Hún væri löngu búin að gera það að útlendri
hálfnýlendu, ef hún hefði fengið ein að ráða og
verkalýðurinn og flokkar hans, Sósíalistaflokkur-
inn og Alþýðubandalagið, ekki gripið í taumana
— og einstakir menn innan fésýsluflokka hennar
þá veitt lið til að afstýra óbætanlegum óhöppum.
Lítum á hve hurð skall nærri hælum, er burgeisa-
stéttin réð ein:
1. Ef þau afturhaldsöfl verslunarauðvaldsins,
sem stóð að utanþingsstjórninni 1942—44
(coca-cola-stjórninni), hefðu haldið völdum á-
23