Réttur - 01.01.1974, Blaðsíða 20

meirihluta á Alþingi, eftir að forustur Fram-
sóknar og Alþýðuflokks höfðu í algeru á-
byrgðarleysi neitað öllum samfylkingartil-
boðum K.F.I. Og sú áætlun flokksins stóðst.
Þá eru ekki síður þær ræðurnar athyglis-
verðar og lærdómsríkar fyrir ungu kynslóð-
ina í dag, er haldnar eru á mestu þrenginga-
tímum Sósíalistaflokksins, er skæðustu of-
sóknirnar dundu yfir og þeir innviðir voru
treystir, er endast heilli kynslóð til gifturíkrar
forustu.
Ræðurnar og greinarnar frá tímabilinu
1941—44 eru ekki síst vel fallnar til að læra
af hvernig skilgreina skuli ástand, sem breyt-
ist ótt og títt, og ákveða stefnuna án þess
að missa sjónar af markinu.
En fyrir þá, sem aðeins þekkja stjórnmála-
leiðtogann og bardagamanninn Brynjólf
Bjarnason, er það máske opinberun að lesa
erindið: „Við eigum þetta land" (1943) og
fá innsýn í hugarheim þess ágæta heimspek-
ings og náttúruskoðara, sem af einskærri
skyldutilfinningu hins hámenntaða og sið-
ferðilega sterka manns vígir allt líf sitt og
helgar alla krafta sína frelsisbaráttu kúgaðs
fólks og varnarbaráttu smárrar þjóðar gegn
risaveldum auðsins. — Og kiljurnar geyma
fleiri ræður af þessu tagi.
Yið upprifjun einnar ræðu frá nýsköpunar-
árunum, rennur manni til rifja hve aftur-
haldið og þröngsýnin er lífseig á æðri stöð-
um í voru landi Islandi: Brynjólfur, besti
menntamálaráðherra, sem Islands hefur eign-
ast, lagði í ræðu sinni til háskólans 1. des.
1944 meðal annars áherslu á að meira mætti
beita marxismanum við rannsóknir á sögu o.
fl. við háskólann. Síðan eru liðin 30 ár.
Borgaralegir háskólar Vesturlanda ætla marx-
istiskum vísindum ærið rúm í ýmsum deild-
um sínum, jafnvel í Bandaríkjunum sjálfum.
En enn þá eru yfirvöld Háskóla Islands söm
við sig.
Ef til vil er siðferðisþróttur Brynjólfs —
og orðanna list eftir því — hvergi sterkari
en í þeim ræðum hans, þar sem hann stendur
sem fulltrúi hinnar vopnlausu íslensku smá-
þjóðar með andlega yfirburði hins góða mál-
staðar gagnvart stórveldi auðsins gráu fyrir
járnum. Sérstaklega eiga þessar þrjár erindi
til Islendinga í dag:
1. „Það svar verÖur munaö ár og aldir."
(Framsöguræða 28. mars 1949, um inngöng-
una í Atlantshafsbandalagið).
2. „ViÖ getum unnið sigur í baráttu viö
ægilegasta herveldi heims". (Ræða á mót-
mælafundi Sósíalistaflokksins 16. maí 1951
gegn hernáminu).
3. „Við munum verða stórveldi og Banda-
ríkin umkomulaus og smá." (Utvarpsræða frá
Alþingi í des. 1953).
Þannig mætti halda áfram að telja allar
þær greinar, sem eiga brýnt erindi til okkar
í baráttu dagsins í dag, og aðrar, sem gefa
sögulega innsýn í viðureign Sósíalistaflokks-
ins við erfiðleikana á sjöunda áratugnum, —
og oflangt yrði það allt að rekja.
En tvær af síðustu ræðunum verðskulda
alveg sérstaklega að hver sósíalisti íhugi þær
og allar aðstæður í sambandi við þær til
hlítar:
Hin fyrri er „Alþýðubandalagið sem
stjórnmálaflokkur", haldin á flokksráðstefnu
á Akureyri 1969- Þar markar hann með allri
reynslu hins aldna leiðtoga og af skarp-
skyggni hins marxistíska hugsuðar hlutverk
það, sem Alþýðubandalaginu er ætlað í ís-
lenskri sögu og þarf að týgja sig til að
leysa það af hendi. Þessa stuttu ræðu, sem
þá var haldin og hér er prentuð, þyrftu allir
fylgjendur Alþýðubandalagsins að lesa vel
og leggja sér á hjarta. Eigi mun af veita.
Síðari ræðan er: „Sósíalistafélag Reykjavík-
ur kvatt," flutt 15. jan. 1970 á fundi þess fé-
lags, er Brynjólfi og fleiri ágætum félögum
20